ေပေလးပင္ ႐ွင္ေလးပါး

သကၠရာဇ္ ၈ဝဝျပည့္ႏွစ္ အဝဘုရင္ မိုးညႇင္းမင္းတရား လက္ထက္ေတာ္၌ ေတာင္တြင္းႀကီးၿမိဳ႕တြင္ ထူးကဲစြာ တေဘာင္ေပၚလာသည္ကား -
ဘုရား႐ွစ္ေသာင္း၊ ေလးေထာင္ေဆာင္း၍၊ ကိန္းေအာင္းစံရန္၊ ဓမၼခန္သည္၊ သံေတာင္ၿဖိဳးျမင့္ စဝ့္လိမ့္ ေလး၊ အကိုက္ေလးေဘာ္၊ ေျမမွေပၚေသာ္၊ ႐ွင္ေက်ာ္ေလးဦး၊ ခူးလိမ့္ေလး၊ ခူးလည္း ခူးလတၱံ႕၊ ကူးလည္း ကူးလတၱံ႕၊ ျမဴးလည္း ျမဴးလတၱံ႕
ဟူ၏။ ေတာင္တြင္းႀကီးၿမိဳ႕၌ ပုဂၢိဳလ္မြန္ ပုဂၢိဳလ္ျမတ္တို႕ ေပၚထြန္းသည့္ အခ်ိန္ဝယ္ ပုဗၺနိမိတ္အျဖစ္ျဖင့္ ေပေတာႀကီးငါး႐ြာဝယ္ ဖြံ႕ၿဖိဳးေသာ ေပစို႔ႀကီးမ်ား ေျမမွ ေပၚထြက္ တတ္ေလသည္။ ေပ ဟူသည္ကား စာေပ နိ္မိတ္ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ေပတစ္ပင္ေပၚလွ်င္ စာေပ က်မ္းဂန္တြင္ အထူးသိျမင္ႏွံ႔စပ္ေသာ က်မ္းတတ္ပုဂၢိဳလ္ တစ္ေယာက္ ေပၚေပါက္ၿမဲတည္း။ ထိုသကၠရာဇ္ ၈ဝဝ ျပည့္ႏွစ္၌ပင္ ေတာင္တြင္းႀကီးၿမိဳ႕ေျမာက္ဘက္ ၿမိဳ႕လုလင္႐ြာ၊ သတိုးထမ္း႐ြာ၊ မက်ည္းေယာင္႐ြာမ်ားတြင္ ေပစို႕ႀကီးေလးစို႔ ေျမမွေပၚထြက္လာရကား ၿမိဳ႕သူ ၿမိဳ႕သားတို႔မွာ လြန္စြာဝမ္းေျမာက္ၾကလ်က္ ေပေလးပင္ ႐ွင္ေလးပါး ေပၚဦးေတာ့မည္တကားဟူ၍ ဥေကၠာေဋယ် ျဖစ္ေနေလသည္။ ထိုပုဗၺနိမိတ္ ျပသည့္အတိုင္း သကၠရာဇ္ ၈၁၅ခုႏွစ္တြင္ ေ႐ွ႕ေနာက္ဖြားသန္႕ စင္ၾကေသာ ပုဂၢိဳလ္မ်ားကား -
၁။    ၿမိဳ႕လုလင္႐ြာ အဖဦးေသာၾကာ၊ အမိေဒၚႏွင္းဆီ၏ သားေမာင္ဥကၠာ၊ ေနာင္ေသာ္ ႐ွင္ဥတၱမေက်ာ္
၂။    ၿမိဳ႕လုလင္႐ြာ အဖဦးၾကည္၊ အမိ နတ္ထိန္းႀကီးမယ္ေဒြ၏ သားေမာင္ညိဳ၊ ေနာင္ေသာ္  ႐ွင္မဟာသီလဝံသ။
၃။    သတိုးထမ္း႐ြာ (မိဘမည္ရည္ မသိ) ႐ွင္အုံုးညိဳ။
၄။    မက်ည္းေယာင္႐ြာ (မိဘမည္ရည္ မသိ) ႐ွင္ေခမာ တို႕ေပတည္း။

ေမာ္ကြန္းဟူေသာ ေဝါဟာရ

ေမာ္ကြန္းဟူေသာ စကားသည္ ပုဂံေခတ္ကပင္ ႐ွိသည္။ ပုဂံၿမိဳ႕ ေလးေထာင့္ကန္အရပ္၊ တက္ႏႊဲ အရပ္၊ စစ္ကိုင္းၿမိဳ႕မ်ားတြင္ တူးေဖာ္ေတြ႕႐ွိရေသာ ေ႐ွးေဟာင္း ေက်ာက္စာမ်ားတြင္ အမူကြန္း တင္ေသာ အေၾကာင္းအရာမ်ားကို ေရးထိုးထားသည္။ ပုဂံၿမိဳ႕ ေလးေထာင့္ကန္အရပ္ မင္းဝိုင္းေက်ာက္စာ အေရွ႕မ်က္ႏွာတြင္ မိဖုရားဖြားေစာသည္ ေက်ာင္း၊ ဥယ်ာဥ္၊ ႏြား၊ ဆိတ္၊ ကၽြန္ေယာက္်ား၊ ကၽြန္မိန္းမမ်ားကို လွဴေသာ အလွဴစာရင္းကို အမူကြန္း တင္ထားေၾကာင္း ျပဆိုသည္။ ထိုေက်ာက္စာ စာေၾကာင္းေရ ၃၆-၃၇ တြင္ -
သကၠရာဇ္ ၆၃၃ ခု အာသိန္ႏွစ္ တန္ခူးလဆန္း ဆယ္ရက္ ေသာၾကာနိယ္အား ျမတ္စြာေသာ အသိၡင္ ဖြာဇဝ္၊ အလွဴစာရင္း၊ ကၽြန္ေျပာက္ႀကီး ထြက္တဝ္မူေသာ မင္းႀကီးျပ႐ုယ္။ အမူကြန္းတင္၏။
စသည္ျဖင့္ ျပဆိုေသာ အေၾကာင္းအရာမ်ားကို ေထာက္၍ အလွဴျပဳေသာ သက္႐ွိသက္မဲ့ စာရင္းမ်ားကို ခုိင္ခ့့ံထင္ရွားေအာင္ ေရးမွတ္ထားျခင္းကို အမူကြန္းတင္သည္ဟုပင္ ေခၚေၾကာင္း ထင္႐ွားသည္။ အမူကြန္းဟူေသာ စကားမွာ ေ႐ႊ႕ေလွ်ာေျပာင္းလဲ၍ အဝေခတ္တြင္ ေမာ္ကြန္း ေဝါဟာရ ျဖစ္ေပၚလာသည္ဟူ၍ ယူဆဖြယ္ျဖစ္သည္။ ဤကဲ့သို႕ ေနာင္အစဥ္အလာ တည္တ့ံ ခုိင္ၿမဲစြာ မွတ္သားနာယူႏုိင္ၾကေစရန္ ေရးမွတ္ ထားေသာ စာရင္းအင္းမ်ိဳးကို စကားေျပျဖင့္သာ မဟုတ္ဘဲ ကဗ်ာလကၤာျဖင့္လည္း ဆင္ေတာ္အေၾကာင္း၊ နန္းေတာ္အေၾကာင္း၊ ေလွေတာ္ အေၾကာင္း၊ စစ္ပြဲအေၾကာင္း၊ ကန္ေတာ္အေၾကာင္း၊ ဘုရားေစတီအေၾကာင္း စသည္ကို ေနာက္အစဥ္အလာ ဥဒါန္းတြင္ရစ္ေအာင္ ေရးသားစီကံုး ဖြဲ႕ႏြဲ႕ထားသည့္ ကဗ်ာလကၤာမ်ားကို လည္း ေမာ္ကြန္းကဗ်ာဟူ၍ပင္ ေခၚၾကေလသည္။

႐ွင္ေထြးညိဳ

ထိုျပည္စုန္ေမာ္ကြန္းကို သကၠရာဇ္ ၈၃၄ခုႏွစ္တြင္ စစ္လ်င္ေထာင္မွဴး ႐ွင္ေထြးညိဳအမည္႐ွိေသာ စာဆိုေတာ္က ဖြဲ႕ဆိုခဲ့သည္။ ထိုစာဆိုေတာ္သည္ အဝဘုရင္ နရပတိႀကီး ၈ဝ၄-၈၃ဝ လက္ထက္မွစ၍ ေ႐ႊနန္းေၾကာ့႐ွင္ နရပတိ ၈၆၃-၈၈၈ လက္ထက္ေတာ္တိုင္ စစ္သူရဲ တစ္ေထာင္ေပၚတြင္ အုပ္ခ်ဳပ္ရေသာ ဗိုလ္မွဴးကေလးျဖစ္သည္။ (စစ္လ်င္ဟူေသာ စကားမွာ စစ္တပ္မေတာ္ႀကီး၏ ေရွ႕ေတာ္မွ အဦးဆံုးထြက္ခြာသြားရေသာ ကင္းစမ္း စစ္တပ္မေတာ္ ျဖစ္သည္။) ႐ွင္ေထြးညိဳသည္ ျပည္စုန္မင္းႀကီးႏွင့္အတူ ညီေတာ္မင္းႀကီးစြာကို ႏွိမ္နင္းရာသို႕ လိုက္ပါသြားၿပီးလွ်င္ အျပန္တြင္ ဤေမာ္ကြန္းကိုေရးသားသည္။ ဤေမာ္ကြန္းမွာ ေမာ္ကြန္း မည္ကာမဟုတ္။ ေရလားအဖြဲ႕ သေဘာမ်ိဳးအပါအဝင္ ျဖစ္သည္။
ေနာက္ေနာင္ ေပၚေပါက္ လတၱံ႕ေသာ ေရလားအဖြဲ႕မ်ား၏ ေ႐ွ႕ေတာ္ေျပးလည္းျဖစ္သည္။ ဤေမာ္ကြန္းတြင္ လိုရင္းအခ်က္ထက္ မပိုလြန္ေစဘဲ တိုတိုတုတ္တုတ္နွင့္ ေပၚလြင္ထင္႐ွားေအာင္ ဖြဲ႕ဆိုထားသည္။ ဖြဲ႕ႏဲြ႕ပံုမွာ လြန္စြာ႐ွင္းလင္းျပတ္သားသည္။ ရာဇဝင္ ဗဟုသုတကိုလည္း မ်ားစြာ ေပးေပသည္။ ဦးကုလားရာဇဝင္၊မဟာရာဇဝင္ႀကီးတို႕ကပင္ ဤေမာ္ကြန္း လာ ရာဇဝင္ေၾကာင္းကို အေထာက္အထားျပဳ၍ ကူးယူၾကရကုန္၏။ ပံုစံျပရမည္ဆိုေသာ္ ျပည္စုန္ ေမာ္ကြန္း စာပို္ဒ္၄၂ တြင္-
    ျပည္ဆိပ္တူ႐ူ၊ သဲကမ္းျဖဴထက္၊ ထပ္တူတည္လွ်င္၊ အိမ္ေ႐ွ႕မင္းႏွင့္၊ ရန္တင္း႐ွာ႐ွာ၊ ေနာ္ရထာလွ်င္၊     ေတာင္တာခံခံ၊ ေရေၾကာင္းရံ၍၊ ရဲစံကိုးကိုး၊ မင္းမ်ိဳးမင္းေဆြ၊ တည္ေလၾကည္ဘက္၊  ႏုိင္ခ်င္ၾကက္သို႕၊     အဘက္သင့္စြာ၊ မတ္ရာတလုိက္၊ ႐ွမ္းပိုက္႐ိုင္း႐ိုင္း၊ နဝင္းခုိင္းလ်က္။
စသည္ျဖင့္ ဖြဲ႕ႏြဲ႕ထားရာ ရာဇဝင္ဆရာမ်ားက -
ၿမိဳ႕ေတာ္ကို လုပ္ႀကံေတာ္မူမည္ ခန္႕ထားေသာ မူသည္ကား သားေတာ္အိမ္ေ႐ွ႕မင္း၊ သားေတာ္ ေနာ္ရထာတို႕ကို ေတာင္႐ွည္ကေရေၾကာင္း၊ ရံေစေတာ္မူ၏။ ႐ွမ္းတို႔ကို နဝင္းက ရံေစေတာ္မူ၏။ အမွဴးအမတ္ အေပါင္းကား ျပည္ၿမိဳ႕ကို ပိတ္မိေအာင္ ရံေစၿပီးလွ်င္
ဟူ၍ ကူးယူထားသည္ကို ေတြ႕ရသည္။ ႐ွင္ေထြးညိဳသည္ ဧခ်င္းဆရာမ်ား ကဲ့သို႔ပင္ မိမိ၏ ေမာ္ကြန္း၌ မိမိ အ႐ွင္သခင္ ဘုရင္မင္းျမတ္၏ ဘုန္းေတာ္ကို ေျမႇာက္ခ်ီ ခ်ီးက်ဴးလိုေသာေၾကာင့္ -
နရာတံဆိပ္၊ လူ႕ထိပ္ႏွစ္စံု၊ ကာမဘံုကို၊ အုပ္ၿခံဳစိုးၿပီး၊ တန္ခုိးမီးျဖင့္၊ ေရာင္ညီးဝင္းဝင္း၊ ေလးကၽြန္း ခ်င္းသား၊ ေသဠ္နင္းလူတြင္၊ စၾကာ႐ွင္ႏွင့္၊ အသြင္ႏုိင္းလ်က္၊ ခုိင္းၾကဘက္၍၊ အထက္နန္းမ၊ ဖြင့္လကလွ်င္၊ သာလွတုိင္းကား၊ ရပ္႐ွစ္ပါးမွ၊ ဝန္းလ်ားျပည္ေထာင္၊ မင္းကုန္ေအာင္တို႕၊ အာေခါင္႐ိုညႊတ္၊ ပူေဇာ္လတ္ေသာ္၊ အထြတ္ေ႐ႊဘုန္း၊ နတ္ႏွင့္ႏိႈင္းသည္၊ ပြင့္တုန္းေ႐ွးက်ိဳး သမာၻတည္း။
စသည္ျဖင့္ စၾကာမင္းႏွင့္ႏိႈင္းႏႈန္း ဖြဲ႕ဆိုထားသည္။ ဤေမာ္ကြန္းမွာ ခရီးသြားေန႔စဥ္ မွတ္တမ္းကဲ့သို႕လည္း ျပညႊန္ေပသည္။ မည္သည့္ေနရာသို႕ မည္မွ်ခရီးသြားရေၾကာင္း၊မည္သည့္ ေနရာတြင္ မည္သည့္ေကာင္းမႈေတာ္မ်ားကို ျပဳခဲ့ေၾကာင္း  စသည္ျဖင့္ မွတ္တမ္းမ်ားကိုလည္း ဖြဲ႕ဆိုေသး၏။ ျပည္စုန္မင္း ဆိုက္ေရာက္ေသာ ခရီးစဥ္ကို အလစ္အဟင္း မ႐ွိေအာင္ ျပဆိုသည္။ ထို႕ျပင္လည္း ဗဟုသုတ ပြားမ်ားဖြယ္ရာျဖစ္ေအာင္ ေလွေတာ္၊ သမၺန္၊ ကူ႐ြပ္မ်ားအေၾကာင္းႏွင့္ စစ္ဆင္စစ္တက္ ခန္႕ခြဲပံုမ်ားကို ျပဆိုထားသည္မွာ ႐ွင္ေထြးညိဳအား အထူးခ်ီးမြမ္းဖြယ္ရာ ျဖစ္ေတာ့၏။ ႐ွင္ေထြးညိဳသည္ ျပည္စုန္ေမာ္ကြန္း တစ္ခုတည္းျဖင့္ ေက်ာ္ေစာသူ မဟုတ္။ ဆင္ေတာ္ ေမာ္ကြန္းကိုလည္း ဦးစြာပထမ စတင္စပ္ဆိုသူျဖစ္၏။ ထိုေမာ္ကြန္းကား ေ႐ႊစာတုိင္ မည္ေသာဆင္ကို ဖြဲ႕ဆိုသည္ျဖစ္၍ ေ႐ႊစာတုိင္ဆင္ေတာ္ေမာ္ကြန္း ဟုတြင္၏။ ေ႐ႊစာတုိင္ဆင္ေတာ္ေမာ္ကြန္းကို စာဆိုသူသည္ သကၠရာဇ္ ၈၇၂ ခုႏွစ္ အဝ ဘုရင္ေ႐ႊနန္းေၾကာ့႐ွင္ လက္ထက္တြင္ စပ္ဆိုသည္။ စာဆိုသည္ ျပည္စုန္ေမာ္ကြန္းမွာကဲ့သို႕ ေ႐ႊစာတုိင္ေမာ္ကြန္း တြင္လည္း ဘုရင္မင္းျမတ္၏ ဘုန္းေတာ္ကို ခ်ီးက်ဴးလို၍ -
ႏြယ္ဆက္ေဘးေလာင္း၊ ျမစ္ေတာ္ေဟာင္းထက္၊ ရင့္ေညာင္းမဂၤလာ၊ ပြားတက္ရာကို၊ ျဗဟၼာႏွစ္ေယာက္၊ ဘိသိက္ေျမႇာက္၍၊ ထြန္းေတာက္ဥကင္၊ လွစ္ထြန္း႐ွင္သည္၊ မငင္က်ည္းလွ်ိဳ၊ အလိုလုိလွ်င္၊ ျမင္းမိုရ္ထိပ္ဖ်ား၊ သိၾကားေနတန္၊ ေဝဇယန္လည္း၊ မလြန္လွည့္ေယာင္၊ ဆယ္ရပ္ေျပာင္မွ်၊ ဝင္းေရာင္ေမာက္ေမာက္၊ ေ႐ႊတုိင္ေဆာက္သို႕၊ ေတာင္ေျမာက္ ေၾကညာ၊ ဆယ္မ်က္ႏွာလည္း၊ အာဏာလွ်ံဘိ၊ ဘုန္းေတာ္ညိဳ၍၊ နရပတိ၊ မည္႐ွိသမုိက္၊ ခံတန္ထုိက္သည္။ ။ အုပ္ပိုက္ ဇမၺဴကၽြန္းေခါင္တည္း။
စသည္ျဖင့္ အလြန္အၾကဴးစပ္ဆိုထားရာ၌ မိမိအ႐ွင္သခင္၏ ဘုန္းေတာ္ကိုခိုလႈံ၍ ဖြဲ႕ဆိုအပ္သည္ ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ႐ွင္ေထြးညိဳကိုလည္း အျပစ္မဆိုသာ။ ေ႐ႊစာတုိင္ဆင္ေတာ္ေမာ္ကြန္းကို ဖြဲ႕ဆိုရာ၌ ႐ွင္ေထြးညိဳသည္ ငယ္႐ြယ္စဥ္ကဖြဲ႕ဆိုအပ္ေသာ ျပည္စုန္ေမာ္ကြန္း၏ အဆင့္အတန္းကိုမမီေခ်။ ဆင္ေတာ္ေမာ္ကြန္းမွာ စကားဖြဲ႕ဆိုပံု ခမ္းနားသည္မွတစ္ပါး အျခားခ်ီးမြမ္းဖြယ္ရာ အခ်က္မ႐ွိ။ ျပည္စုန္ေမာ္ကြန္းကား ဆင္ေတာ္ေမာ္ကြန္းထက္ ႐ွင္းလင္းျပတ္သား၍ စကားလံုးေျပာင္၏။ ဆိုလိုရင္း အခ်က္မ်ားလည္း ကြက္ကြက္ကြင္းကြင္း ေပၚ၏။ ဤသို႕ ဖြဲ႕ႏြဲ႕ပံု ကြာျခားရျခင္း အေၾကာင္းကား ျပည္စုန္ေမာ္ကြန္းကို ေရးစဥ္၌ စာဆိုသူသည္ မိမိ ေသခ်ာစြာ သိ႐ွိရေသာ အေၾကာင္း၊ မိမိဝါသနာပါေသာ စစ္ပြဲမ်ားအေၾကာင္းႏွင့္ ပတ္သက္ေရးရ၍ ကဗ်ာ အာေဘာ္ ကြန္႔ျမဴးႏုိင္သေလာက္ ကြန္႔ျမဴးခဲ့၏။ ဆင္ေတာ္ေမာ္ကြန္းကိုကား အသက္အ႐ြယ္ ႀကီးရင့္မွ ေရးရသည္ ျဖစ္ေသာ္ေၾကာင့္ ကဗ်ာအဆင့္အတန္း ပိုမိုေကာင္းမြန္ သင့္ပါေသာ္လည္း မိမိ ကိုယ္တုိင္ ထိထိေရာက္ေရာက္ ကၽြမ္းက်င္ေသာ အေၾကာင္းအရာမ်ားကို ဖြဲ႕ႏြဲ႕စီကံုးရျခင္းမဟုတ္။ စိတ္ကူးစိတ္သန္းျဖင့္ မွန္းဆထင္ျမင္ကာ ဖြဲ႕ႏြဲ႕စီကံုးရသည္ျဖစ္ရကား ဆင္ေတာ္ေမာ္ကြန္းသည္ ငယ္ငယ္က ေရးခဲ့ေသာ ျပည္စုန္ ေမာ္ကြန္း၏ အေျခအေနကို မမီႏုိင္ျခင္း ျဖစ္တန္သည္။

ေမာ္ကြန္း

သကၠရာဇ္ ၈၃ဝ-၈၄၂ ခုႏွစ္ အဝ ေ႐ႊနန္းကို သိမ္းျမန္းစိုးစံေတာ္မူေသာ မဟာသီဟသူရ လက္ထက္တြင္ ေပၚေပါက္ထြန္းကားသည္။ သကၠရာဇ္ ၈၃၄ခုႏွစ္တြင္ မဟာသီဟသူရသည္ ညီေတာ္ ျပည္ၿမိဳ႕စား မင္းႀကီးစြာႏွင့္ သာယာဝတီစား ဦးရီးေတာ္ေက်ာ္စြာတို႕ ေဖာက္ျပန္႐ိုင္းပ် ျခားနားၾကသည္ကို ႏွိမ္နင္းရန္ စၾကာေ႐ႊေဖာင္ေတာ္ျဖင့္ ျပည္ၿမိဳ႕သို႕ စုန္ဆင္း ႏွိပ္ကြပ္ေတာ္ မူရာတြင္ ျဖစ္ပ်က္ ေတြ႕ႀကံဳရေသာ အေၾကာင္းအရာမ်ားကို ဖြဲ႕ႏြဲ႕စပ္ဆိုထားျခင္းေၾကာင့္ ထိုေမာ္ကြန္းမွာ ျပည္စုန္ေမာ္ကြန္း ဟူ၍ အမည္တြင္သည္။

ဧခ်င္း ဟူေသာ ေဝါဟာရ

ဧခ်င္း ဟူသည္မွာ မင္းသမီး၊ မင္းသားငယ္မ်ားအား ဧယင္ေတာ္ မဂၤလာဆင္ယင္ က်င္းပသည့္ အခါမ်ားတြင္ ပုခက္တြင္း၌သိပ္၍ ပုခက္ကိုလႊဲရင္း သီဆိုက်ဴးရင့္ ေခ်ာ့ေမာ့ရေသာ ကဗ်ာျဖစ္၍ ဂီတသေဘာမ်ိဳးတြင္ သက္ဝင္ေသာ သီခ်င္းပင္ျဖစ္သည္။ ဂီတသီခ်င္းမ်ားသည္ အင္းဝေခတ္တြင္မွ ေပၚေပါက္လာသည္ မဟုတ္။ ေ႐ွးပုဂံေခတ္ကပင္စ၍ ေပၚေပါက္္လ်က္ရွိသည္မွာ ယုံမွားဖြယ္ မရွိ။ အဘယ္ေၾကာင့္ဟူမူေရွးေဟာင္း ေက်ာက္စာမ်ားတြင္ သီခ်င္းစာကိုယ္ကို မေတြ႕ရျငားေသာ္လည္း သီခ်င္းသည္၊ ကေခ်သည္၊ စည္ႀကီး ပန္တ်ာ ခြက္ခြင္းသည္ စေသာ ဂီတႏွင့္ပတ္သက္သည့္ အသုံးအႏွဳန္း ေဝါဟာရမ်ားကို ေတြ႕ရွိရေပးသည္။ ဂီတ၊ သီခ်င္းတို႕ မည္သည္မွာ စိတ္ရႊင္လန္း ဝမ္းေျမာက္သည့္အခါမ်ား၌ ဝမ္းတြင္းမွာ လႈိက္လိႈက္လွဲလွဲျဖစ္လာ၍ မ်ဳိသိပ္ ေအာင့္အည္း မထားႏိုင္ေတာ့ဘဲ ပါးစပ္မွ ထိုးေဖာက္ထြက္လာရေသာ ကမာၻ႕နိယာမအသံပင္ျဖစ္၏။ ထို႕ ေၾကာင့္ ဤသီခ်င္း၊ ဂီတတို႕သည္ လူမႈဂီတ၊ သာသနာကိစၥ၊ အိမ္တြင္းမႈ ကိစၥအမ်ားတို႕တြင္ လူတို႕ ႏွလံုး႐ႊင္ၿပံဳး ေပ်ာ္ျမဴးၾကစဥ္ အလိုအေလ်ာက္ ဝမး္တြင္းမွ ေပၚထြက္လာၾကေသာ အသံ ျဖစ္ျခင္း ေၾကာင့္ ဂီတသီခ်င္းတို႕ မည္သည္မွာ လူ႐ိုင္းတို႕၌ျဖစ္ေစ၊ လူယဥ္တို႕၌ျဖစ္ေစ လူမ်ိဳးအလိုက္ ႐ွိေနၾကေၾကာင္းကို ခ်င့္ခ်ိန္ေတြးဆ ရာသည္။ ထိုေၾကာင့္ သကၠရာဇ္ ၇ဝ၄-၇၁၃ ငါးစီး႐ွင္ေက်ာ္စြာ လက္ထက္တြင္ ကာခ်င္းဟူ၍ ေခၚေသာ ဂီတသီခ်င္းမ်ား ေပၚေပါက္လာေၾကာင္း ေဖာ္ျပခဲ့ေပၿပီ။ ထိုကာခ်င္းမ်ားသည္ ကာ ကရာတြင္ ႐ႊင္ျမဴးသည့္စိတ္ျဖင့္ သီဆိုၾကေသာ သီခ်င္းမ်ားျဖစ္ၾက၏။ ရဲရင့္ျခင္း ဝီရ ရသျဖင့္ ျပည့္စံုေသာသီခ်င္းမ်ားျဖစ္ၾက၍ စစ္သည္ေတာ္ မ်ားကိုလည္း ရဲစိတ္ရဲမာန္ သြတ္သြင္းေပးေသာအားျဖင့္ ႏွစ္ဖက္ႏွစ္လမ္း အက်ိဳးျဖစ္ထြန္းေစေသာ ဂီတသီခ်င္းမ်ိဳးျဖစ္သည္။ ဧခ်င္းကဗ်ာသည္လည္း ဇာတိေသြး ဇာတိမာန္ ရဲေသြးတို႕ကို ကာခ်င္းမ်ားကဲ့သို႕ပင္ တက္ႂကြ ေစ၏။ သို႕ေသာ္ ကာခ်င္းမ်ားကဲ့သို႕ ရဲရည္ရဲေသြးမ်ားကို အေျပးအလႊား အၾကမ္းအတမ္း လံႈ႕ေဆာ္ ေပးသည့္ သေဘာမ်ိဳး ပါဝင္ေသာ သီခ်င္းမ်ိဳးမဟုတ္။ ဧကာရ ႏၱ ႏွင့္ အစခ်ီ၍ ဧကာရ ႏၱ အဆံုးသတ္ကာ ၾကားရသူတို႕ အလြန္သာယာ နာေပ်ာ္ဖြယ္ျဖစ္ေအာင္ ဇာတိေသြး ဇာတိမာန္ကို တစ္မ်ိဳး တစ္နည္းအားျဖင့္ ျမႇင့္ေပးသည္။ သို႕ျဖစ္ရကား သီခ်င္း၊ ကာခ်င္း၊ ဧခ်င္းတို႕သည္ တစ္ခုႏွင့္တစ္ခု သေဘာအားျဖင့္ ဆက္ႏႊယ္လ်က္ ႐ွိၾက၏။ ဧခ်င္းကို  အိပ္ေမြ႕ခ် ကေလးေခ်ာ့ သီခ်င္း ဟူ၍လည္း ဆိုႏိုင္သည္။ ဧကာရႏ ၱႏွင့္  အဘယ္ေၾကာင့္ အစခ်ီအဆံုးသတ္ရပါသနည္း ဟူမူ ဧကာရ ႏၱ မွာ႐ြတ္ဆိုရာတြင္ လြန္စြာခ်ိဳသာေသာအသံ ျဖစ္သည္။ ဧကာရ ႏၱကို ကေလးေခ်ာ့ရာ၌ အသံုးျပဳသည္မွာ မင္းသမီး၊ မင္းသားမ်ားသာမဟုတ္။ ဆင္းရဲသူ ဆင္းရဲသား မ်ားပင္ အသံုးျပဳၾက၏။ ဆင္းရဲသားမ်ား ကေလးေခ်ာ့ရာ၌လည္း ဧ…..ဧ….. ဟူေသာ ကာရန္ျဖင့္ ကေလးေခ်ာ့ၾကေသာေၾကာင့္ျဖစ္၏။
 ဥပမာျပရမည္ဆိုေသာ္ “ ဧ….ဧ….လူကေလးရဲ႕အိပ္ပါဆို….ခိုဖမ္းလို႕ေပး၊ ခိုျဖဴ ခိုျပာနက္ကယ္ႏွင့္ ဖမ္း ခက္လွေသး….’’ ဟူရာ၌ ဧႏွင့္စ၍ ဧကာရ ႏၱ ႏွင့္ပင္အဆံုးခ်သည္။ ဧခ်င္းဆရာတို႕သည္ ဧခ်င္းကဗ်ာတြင္ လူတို႕၏စိတ္ကို လံႈ႕ေဆာ္ေပးခဲ့ေလသည္။ ထုိဧခ်င္း၏ လံႈ႕ေဆာ္ေပးျခင္းေၾကာင့္ မင္းသား၊မင္းသမီးတို႕မွာ ဇာတိမာန္ တဖြားဖြား တက္ႂကြၿပီးလွ်င္ မိမိတို႕တိုင္းျပည္ကို ခ်စ္ၾကရ ေတာ့သည္။ အမ်ိဳးကို ခင္ၾကရေတာ့သည္။ ထို႕ေၾကာင့္ လူမ်ိဳးျခားလက္ေအာက္သို႕ မၾကာခဏ သက္ဆင္းျခင္းခံရေသာ ျမန္မာျပည္ႀကီးကိုလည္း အႀကိမ္ေပါင္းမ်ားစြာ ကယ္ဆယ္ႏိုင္ခဲ့ၾကေလၿပီ။ ထိုျပင္ ဧခ်င္းအဖြဲ႕၏ အက်ိဳးထူးတစ္ရပ္ကား ဧခ်င္းသည္ ရာဇဝံသဉာဏ္ကို ေပးသည္။ ရာဇဝင္ေၾကာင္းကို ေရးသားေဖာ္ျပသျဖင့္ ရာဇဝင္မေပၚေပါက္ေသးေသာေခတ္တြင္ ဧခ်င္းကို အားကိုးအားထား ျပဳၾကရသည္။ ေနာက္ေနာင္တြင္ ရာဇဝင္ဆရာတို႕သည္ ဧခ်င္းစာကိုယ္မ်ားမွ
ရာဇဝင္ အေထာက္အထားမ်ား ရၾကသည္။ ထိုေၾကာင့္ဧခ်င္းကား အဖိုးတန္လွေပသည္။

႐ွင္သူရဲ၏ စစ္ခ်ီရတုမ်ားတြင္

ေျမသင္းၾသဇာ၊ ေမႊးနံ႔သာတိ၊ ရံကာမကင္း၊ ေလညင္းပ်ံ႕ခ်ိဳ၊ ေနညိဳညိဳငယ္၊ ေဆြညိဳသူရဲ၊ ျမခဲႏိႈင္းရည္၊ ေနာင္စစ္သည္ေၾကာင့္၊ မ်က္ရည္႐ႈမူး၊ ပ်ံ႕ပ်ဴးညိႈးေရာ္၊ လာႏုိးေမွ်ာ္၍၊ ခ်စ္ေဘာ္ကြဲျပား၊ မျပားငွက္သြင္၊ ဆြတ္ ဆြတ္ၾကင္မွ်၊ ရက္ပင္လမ်ား၊ ျမင့္႐ွည္လ်ားေသာ္၊ ေပ်ာ္ပါးမဲ့ဆံုး၊ ၾကာသို႕ ႐ံုးသည္၊  ၊ ႏွလံုးအူသည္း ေနာင္သို႕ စည္း။
စသည္ျဖင့္ ႐ိုး႐ုိးႏွင့္ယဥ္ေအာင္ ဖြဲ႕ႏြဲ႔စပ္ဆိုႏုိင္ေပသည္။

ထို႕ျပင္လည္း အဖြဲ႕အႏြဲ႕တြင္ မိမိအမည္ရင္းကို ေဖာ္ျပ၍ ပထမဆံုးစပ္သူျဖစ္သည္။ သခင္ေထြး၏ ဧခ်င္းတြင္ကား -
ဘုိးေဘးမိဘ၊ သမၼတက၊ အစအရင္း၊ ႐ွစ္ေသာင္းမင္း၏၊ အခ်င္းအတ၊ ျပည္ေထာင္စကို၊ ခ်ီခ်သာေမာ၊
က်ဴးရင့္ေျပာအံ့
ဟူ၍ ပဋိဥာဥ္ ျပဳထားပါေသာ္လည္း ဖြဲ႕စပ္ရာ၌ သခင္ေထြးမင္းသမီးကေလး၏ အရင္းအခ်ာ ေဆြေတာ္ မ်ိဳးေတာ္မ်ားေလာက္ကိုသာ ဖြဲ႕ဆိုသည္။ စာအဖြဲ႕ႏြဲ႔မွာ ရခုိင္မင္းသမီးဧခ်င္းထက္ အနည္းငယ္ စံုလင္သည္။ ဧခ်င္း စာကိုယ္တြင္ ဘိုးေတာ္ေဘးေတာ္တို႔ စစ္တိုက္ခုိက္ၾကပံု၊ ရန္အေပါင္းတို႔ကို ေအာင္ျမင္ၾကပံု၊ အခြန္ဘဏၰာလက္ေဆာင္မ်ား ရ႐ွိၾကပံုတို႕ကို ေဖာ္ျပျခင္းအားျဖင့္ ဘုန္းေတာ္ကို ဖြဲ႕ဆိုသည္။
တကဲတကဲ၊ ႐ွင့္ဘရဲ၍၊ ၿခိမ္းမဲ႐ိုက္ႀကိဳး၊ လက္႐ံုးမိုးက၊ သတိုးသတိုး၊ ေၾကာက္စိုး႐ြ႕ံစုိ၊ ကၽြန္းလံုးၿပိဳလ်က္၊ အိုအိုလန္႕ဖ်ပ္၊ ရင္တီးသပ္၍၊ ရန္စပ္ျပည္ေထာင္၊ ကုန္ေအာင္သသူ၊ ဟူလင့္ဝွန္တက္၊ က်ိဳက္က်ိဳက္ပြက္မွ်၊ ထိုးဘက္တကာ၊ ကိုးကြယ္ရာလွ်င္၊ ေၾကညာအလွစ္၊ ခံုႀကီးျဖစ္၏။ စင္စစ္အကယ္၊ မယံုဘြယ္တည့္၊ ေတာဝယ္မက်န္၊ တိရစာၦန္ေက်းငွက္၊ အမိုက္ လ်က္တည့္၊ တက္သက္ျမဴးုခုန္၊ ေတာင္ဟုတ္ခတ္ၿဖိဳး၊ ရင့္႐ူႀကိဳးလ်က္၊ သာႏုိးသာဝွန္၊ သတိုးကၽြန္ဟု၊ တြန္တံသတတ္
အစ႐ွိသည္ျဖင့္ သတိုးေက်ာ္၏ ဘုန္းတန္ခိုးေတာ္ ထြန္းေတာက္ပံု၊ ငွက္တိရစာၱန္ မ်ားက ပင္လွ်င္ သတိုးကၽြန္ဟူ၍ တြန္ျမည္ပံုမ်ားကို ျပဆိုရာ၌ ႐ွင္သူရဲ၏ စိတ္ကူးေကာင္းေၾကာင္းကို သိ႐ွိရေပ၏။ ႐ွင္သူရဲ၏ ဧခ်င္းသည္ ရခုိင္မင္းသမီး ဧခ်င္းထက္ အႏွစ္၂ဝနီးပါး ေလာက္ ေနာက္က်သည္ ျဖစ္ေသာ္ လည္း ႐ွင္သူရဲသည္ ရခုိင္မင္းသမီး ဧခ်င္းမွ အတုယူကာ စပ္ဆိုဖြဲ႕ႏြဲ႕သည္ဟူ၍ မစြပ္စြဲႏုိင္ေပ။ ဧခ်င္း ႏွစ္ေစာင္ကို ယွဥ္ၾကည့္ေသာ္ ဖြဲ႕ႏြဲ႕ပံုမွာ တစ္မ်ိဳးစီျဖစ္ေၾကာင္း ေတြ႕႐ွိရေပလိမ့္မည္။ အကယ္၍ ႐ွင္သူရဲသည္ ရခုိင္မင္းသမီး ဧခ်င္းမွ အတုယူသည္ျဖစ္အ့ံ။ အႀကံတူ ေနာက္လူေကာင္းၿမဲ ဟူသည့္ အတုိင္း ေနာက္လူ ႐ွင္သူရဲ၏ စာမ်ားက စာသားအဖြဲ႕အႏြဲ႕၊ အစီအစဥ္မွစ၍ ရခုိင္မင္းသမီးဧခ်င္းထက္ သာလြန္ေကာင္းမြန္ဖြယ္ရာ ႐ွိ၏။ ယခုမွာကား ထိုသို႕မဟုတ္မူ၍ ႐ွင္သူရဲ၏ စာမ်ားတြင္ စိ္တ္ကူး စိတ္သန္းေကာင္းျခင္းမွတစ္ပါး ဖြဲ႕ႏြဲ႕ပံု ဗႏၶစကား အထားအသိုအစီအစဥ္တို႕မွာ ရခုိင္မင္းသမီးဧခ်င္း ကို မမီေပ။ အဘယ္ေၾကာင့္ ဤသို႕ျဖစ္ရသနည္း ဟုမူ ရခုိင္အမတ္ႀကီး အဒူမင္းညိဳသည္ နန္းတြင္း၌ ႀကီးျပင္းသူလည္း ျဖစ္၍ နန္းေတာ္တြင္ ယဥ္ေက်းသိမ္ေမြ႕စြာ ခစားထမ္း႐ြက္ျခင္းျဖင့္ အသက္ေမြးရသူ ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ၾကမ္းၾကမ္းတမ္းတမ္း စစ္အမႈထမ္းအလုပ္ျဖင့္ အသက္ေမြးရေသာ  ႐ွင္သူရဲ ထက္ ဇာတိအားျဖင့္ ပိုမိုယဥ္ေက်းသိမ္ေမြ႕သူ ျဖစ္ေၾကာင္းကား ယံုမွားဖြယ္ရာမ႐ွိ။ ထိုသို႕ သိမ္ေမြ႕သူသည္ စာေပ အဖြဲ႕အႏြဲ႕တြင္လည္း ဇာတိ အလုပ္အကိုင္ကိုလုိက္၍ သိမ္ေမြ႕ႏူးညံ့မည္ပင္ ျဖစ္၏။ ႐ွင္သူရဲမွာကား ၾကမ္းတမ္း ခက္ထေရာ႐ွိေသာ အလုပ္ျဖင့္ အသက္ေမြးရသူ ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ပညတ္သြားရာ - ဓါတ္သက္ပါ ဟူဘိသို႕ ကိုယ္အေနအထိုင္၊ အေျပာအဆိုမွစ၍ ႐ိုးတိုး႐ိုင္းတုိင္း ၾကမ္းၾကမ္းတမ္းတမ္းႀကီးပင္ ျဖစ္တန္ရာသည္။ ထို႕အတူ ႐ွင္သူရဲသည္လည္း စစ္အေၾကာင္းႏွင့္ ပတ္သက္သည့္ ၾကမ္းၾကမ္းတမ္းတမ္း အဖြဲ႕မ်ားတြင္ အဒူမင္းညိဳထက္ သာ၍ မင္းခမ္းမင္းနား ဖြဲ႕မ်ားတြင္ အဒူမင္းညိဳကို မမွီေခ်။ သို႕ေသာ္႐ွင္သူရဲက စိတ္ကူးသာ ေၾကာင္းကား ထင္႐ွားေပ၏။ဒ သခင္ေထြး ဧခ်င္းတြင္ သခင္ေထြး၏ ဇာတာ၊ စန္းလက္၊ ၿဂိဳလ္ေနၿဂိဳလ္ထားမ်ားကိုလည္း ေဖာ္ျပသျဖင့္ ပိုမိုျပည့္စံုသည္ဟု ဆိုရေပမည္။

သခင္ေထြး ဧခ်င္း

ျမန္မာျပည္၌ ေတြ႕႐ွိရသမွ်ေသာ ဧခ်င္းမ်ားတြင္ ႐ွင္သူရဲဖြဲ႕ဆိုေသာ ဧခ်င္းသည္ အေဟာင္းဆံုး ျဖစ္ သည္။ ဧခ်င္းအဖြဲ႕ခံသူသည္ စလင္းသတိုးေက်ာ္သမီးျဖစ္၍ သကၠရာဇ္ ၈၃၈ခုႏွစ္တြင္ ဖြားသန္႕စင္ သည္။ ထိုႏွစ္၌ပင္ ႐ွင္သူရဲက ဧခ်င္းကိုဖြဲ႕သည္။ ႐ွင္သူရဲသည္ ႐ွင္အမည္ခံေသာ္လည္း ရဟန္းပုဂၢိဳလ္ မဟုတ္။ လူပုဂၢိဳလ္ပင္တည္း။ ဇာတိအားျဖင့္ အဝၿမိဳ႕သားျဖစ္၍ ဘုရင္နရပတိ လက္ထက္မွ ဒုတိယမင္းေခါင္ လက္ထက္တုိင္ စစ္အမႈထမ္းအျဖစ္ ခစားေဆာင္႐ြက္သည္။ စစ္အမႈထမ္း အျဖစ္ ႏွင့္လည္း  စစ္ခ်ီမယ္ဘြဲ႕၊ ေမာင္ဘြဲ႕ ရတုမ်ားကို အေျမာက္အျမား စပ္ဆိုခဲ့သည္။ ထိုစစ္ခ်ီ ရတုမ်ားကိုလည္း ႐ွင္သူရဲကပင္လွ်င္ အစထြင္ခဲ့သည္ ဟူ ၍ ယူဆဖြယ္ျဖစ္သည္။

႐ွင္သူရဲ

အဒူမင္းညိဳသည္ ရခုိင္မင္းသမီးဧခ်င္းကို စပ္ဆိုၿပီး၍ အႏွစ္၂ဝေက်ာ္ကာလသို႕ ေရာက္လတ္ေသာ္ ျမန္မာျပည္ အဝေ႐ႊၿမိဳ႕ေတာ္တြင္လည္း ႐ွင္သူရဲ အမည္ခံ ျမန္မာပညာ႐ွိတစ္ဦးက သခင္ေထြးဧခ်င္းကို ဖြဲ႕ႏြဲ႕စပ္ဆိုေလသည္။

ရခိုင္မင္းသမီး ဧခ်င္း

အဒူမင္းညိဳေရးေသာ ရခိုင္မင္းသမီးဧခ်င္းသည္ အထင္အ႐ွား ေတြ႕႐ွိရသမွ်ေသာ ဧခ်င္းမ်ားတြင္ အေဟာင္းဆံုး ျဖစ္သည္။ ဧခ်င္းဖြဲ႕ဆိုေသာခုႏွစ္ကိုကား အတိအက်မသိရ။ ဘေစာျဖဴမင္း နန္းတက္ေသာ သကၠရာဇ္ ၈၁၇ခုႏွစ္တြင္ပင္ ဖြဲ႕ဆိုေပရာမည္။ ထိုေခတ္ထိုအခါက ရခိုင္ျပည္တြင္ ျမန္မာစာေပ ထြန္းကားတိုးတက္လ်က္ ႐ွိေနေၾကာင္းမွာ မ်ားစြာအံဩဖြယ္ရာျဖစ္သည္။ ျမန္မာျပည္က အားက်ဖြယ္ေကာင္းလွေပသည္။ အဘယ္ေၾကာင့္ ရခိုင္ျပည္တြင္ ျမန္မာစာေပ ပြင့္လင္းေနရပါသနည္း ဟူမူ ရာဇဝင္က်မ္းမ်ားအရ မင္းႀကီးစြာေစာ္ကဲလက္ထက္ သကၠရာဇ္ ၇၃၅ ခုႏွစ္တြင္ ရခိုင္အမတ္မ်ား ေတာင္းပန္သျဖင့္ ျမန္မာဘုရင္မင္းျမတ္သည္ ျမန္မာဘုရင္ခံေစာမြန္ႀကီးကို ခန္႕ထားသည္မွအစျပဳ၍ ျမန္မာစာေပသည္လည္း ရခိုင္ျပည္တြင္ ပြင့္လင္းျပန္႕ပြားလ်က္ ႐ွိေနေတာ့သည္ဟူ၍ ယူဆဖြယ္ရာ ျဖစ္သည္။ ထိုေနာင္ကာလမ်ားတြင္ အဝျပည္မွ ကဗ်ာ့ဝိဒူမ်ားျဖစ္ၾကေသာ ႐ွင္မဟာရ႒သာရ၊ ႐ွင္ေတေဇာသာရတို႕သည္ ရခိုင္ျပည္သို႕ ႂကြေရာက္သီတင္းသံုးၾက၍ ရတုစာအေျမာက္အျမားပင္လွ်င္ ဖြဲ႕ႏြဲ႕ခဲ့ၾကေပေသးသည္။ ထို႕ေၾကာင့္ ရခိုင္မင္းသမီးဧခ်င္း ဆရာသည္လည္း ျမန္မာပညာ႐ွိမ်ားႏွင့္ ဆက္ဆံဖူးဟန္ တူသည္။ ထိုမင္းသမီးဧခ်င္းတြင္ မင္းသမီး၏ေဆြေတာ္၊ မ်ိဳးေတာ္ အရင္းအခ်ာမ်ား၏ အစဥ္အဆက္ႏြယ္ေတာ္ ျပန္႕ပြားလာပံုမ်ားကို ႐ွင္းလင္းစြာ ေဖာ္ျပသည္။ စကား အသြားအလာ ဖြဲ႕ႏြဲ႕ပံုမွာ ေတာင္ငူေခတ္၊ ကုန္းေဘာင္ေခတ္ေပၚ ဧခ်င္းမ်ားေလာက္ ရာဇဝင္ေက်ာင္းတြင္ မျပည့္စံုလွ၊ ဧခ်င္းအဖြဲ႕မ်ိဳးေစ့ကို  ခ်႐ုံမွ်သာ႐ွိသည္။ သို႕ေသာ္ ဖြဲ႕ဆိုလိုသမွ်ကို မကြယ္မေထာင့္ ႐ွင္းလင္း ျပတ္သားစြာ ဖြဲ႕ဆုိႏိုင္သည္။ ဧခ်င္းတြင္ သံုးစြဲထားေသာ စကားလံုးမ်ားသည္ သုတိသာယာ၍ ေပၚလြင္သည့္ျပင္ စပ္ပံုစပ္နည္းမွာလည္း ဧကာရ ႏၱႏွင့္ အစခ်ီ၍ ဧကာရ ႏ ၱႏွင့္အဆံုးသတ္သည္။

ဧဧပိမ့္ႏွစ္သိမ့္၊ အၿငိမ့္အခ်မ္း၊ သူငယ္ဝမ္းျဖင့္၊ ျမည္တမ္းပူဆာ၊ ႏိုးနာမ႐ွိ၊ စက္ေပ်ာ္ဘိမွ်၊ သိန္းထိဘိုးခက္၊ ညံ့သက္ပင္ခ်ည္၊ လ်ားနံ႐ွည္ႏွင့္၊ ေနာက္ျပည္မင္းတို႕၊ ခြန္ဆက္ပို႕သား၊ ႏွစ္လို႕ခ်င္စြာ၊ ခါသာသလင္း၊ ေအာက္ႏွီးခင္းလ်က္၊ ေပၚတင္းၾကက္မြန္၊ ဗိတာန္ေဆာင္းထား၊ ကိုးပါးရတနာ၊ စီခ်ယ္ႁမြာလ်က္၊ ေ႐ႊပုခက္တြင္၊ ေ႐ႊ႐ြက္ လူလူ၊ ေ႐ႊခ်ဴသြင္သြင္၊ လက္ငင္တိုင္ငုတ္၊ မွ်င္မွ်င္ထုတ္၍၊ တမုတ္ႀကိဳးကိုင္၊ ႏွစ္ဘက္ဆိုင္သည္၊ ဧတိုင္႐ိုက္ပ်ံ႕ ပ်ဴးတည့္ေလ

ဟူေသာအဖြဲ႕ကို ၾကည့္႐ႈလွ်င္ အဒူမင္းညိဳသည္ ေ႐ွးအခါက ပုခက္ဧယင္ကို မည္သို႕ဆင္ယင္၍ မည္သို႕ဆင္ယင္၍ မည္သို႕ ဧယင္ေတာ္က်ဴးၾကပံုကို ေပၚလြင္ေသာစကားလံုးမ်ားျဖင့္ ဗဟုသုတ ျဖစ္ဖြယ္ရာျပသခဲ့သည္။ ဧခ်င္းဆရာတို႕မည္သည္ ဘုရင္မင္းျမတ္၏ ဘုန္းေတာ္ကို ခ်ီးက်ဴး ဖြဲ႕ဆိုၾကစၿမဲ ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ အဒူမင္းညိဳ ကလည္း မိမိ၏အဖြဲ႕တြင္ -

ေဝသာလိဝယ္၊ ဇာတိဆဒၵန္၊ မ်ိဳးမွန္ျဖဴလဲ့၊ တဆဲ့ႏွစ္စီး၊ ေက်ာ္သီးထိုခါ၊ ေက်ာ္ထင္စြာသား၊ မဟာမည္လိႈင္း၊ တုိင္းဒႏၵရား၊ ေက်ာက္ေလွကား​၌၊ သိၾကားနတ္ေပး၊ ေလးႏွင့္သန္လွ်က္၊ လက္နက္လွံပ်ံ၊ ေစစားခံ၍၊ ႏြံတံုေသာင္းနက္၊ ကိုးဆက္မင္းတုိင္၊ တုတ္ခြန္လိႈင္၏၊ ႐ိုက္တုိင္ထန္ႀကိဳး၊ မိုးဃ္းလည္းရတနာ၊ ႐ြာကာကာတည္း၊ မည္သာေက်ာ္မႊန္း၊ ဥဒါန္း ေဆာင္လႊား၊ စႏၵရားဟု၊ ႀကီးအားေျမႇာက္စည္၊ ကိုးဆက္တည္သည္၊ လူ႕ျပည္ဘုန္း႐ွိန္ စူးတည့္ေလး

စသည္ျဖင့္ အတိဝုတၱေဒါသမွာ ကင္းလြတ္ေအာင္ သြယ္ဝိုက္၍ ေရးသားဖြဲ႕ႏြဲ႕ထားေလသည္။a

အဒူမင္းညိဳ

ရတနာပူရ အင္းဝၿမိဳ႕၌ သကၠရာဇ္ ၈ဝ၄-၈၃ဝ တြင္ စိုးစံေတာ္မူေသာ ဘုရင္နရပတိႏွင့္ သကၠရာဇ္ ၈၁၇-၈၄ဝ ခုႏွစ္တြင္ စိုးအုပ္ေတာ္မူေသာ ရခိုင္ဘုရင္ ဘေစာျဖဴတို႕သည္ ထီးၿပိဳင္နန္းၿပိဳင္ ျဖစ္သည္သာမက စာေပတြင္လည္း စင္ၿပိဳင္ေထာင္လ်က္ ႐ွိၾကေပသည္။ အဘယ္ေၾကာင့္ဟူမူ ရခုိင္ျပည္တြင္ ရခုိင္ဘုရင္ ဘေစာျဖဴ၏ သမီးေတာ္ကို ရခုိင္ ပညာ႐ွိအမတ္ႀကီး အဒူမင္းညိဳက ဧခ်င္းဖြဲကဆိုသည့္ အခ်ိန္အခါ၌ အဝတြင္လည္း ျပည္စံုမင္းေျမးေတာ္ (စလင္သတိုးေက်ာ္) ၏  သမီး သခင္ေထြးကို ျမန္မာပညာ႐ွိ႐ွင္သူရဲက ဧခ်င္းဖြဲ႕ဆို သည္။

ပထမ မင္းေခါင္ႀကီး

သကၠရာဇ္ ၇၆၃ခုႏွစ္ အဝဘုရင္ ပထမမင္းေခါင္ႀကီးသည္ ျမန္မာမႈကို မ်ားစြာအားေပးခဲ့သည္။ ကိုယ္ေတာ္တုိင္ကပင္ ေက်းေစရတုတစ္ပုဒ္ကို စပ္ဆိုခဲ့သည္။ ဤရတုသည္ ေက်းေစမယ္ဘြဲ႕ရတု ျဖစ္၍ စကား တန္ဆာဆင္ပံုမွာ ႐ိုး႐ိုးႏွင့္ပင္ ေစ့စပ္ေျပျပစ္သည္။

နႏၵဝန္လွ်င္၊ အလြန္စည္ပင္၊ က်င္လည္ဇာတိ၊ ေမြးက်ိဳး႐ွိ၍၊ ထြန္းညိႇအေတာင္၊  စိမ္းေရာင္သိဂၤ၊ ယုယ သိမ္ေမြ႕ ၊  ညီခ်စ္ေက်း
ဟူ၍ ေက်းငွက္ကေလး၏ ဇာတိကုိ ေဖာ္ျပၿပီးလွ်င္ အာလုပ္ျပဳသည္။
မင္းႀကီး၏ အဖြဲ႕အႏြ႕ဲသည္လည္း မညံ့လွ ေပ။ မိန္းကေလးအား မွာၾကားလုိက္ပံုမွာ -

မိန္႕လုိက္သည္မူ၊ မဆည္ နိစၥ၊ ေန႕ႏွင့္ညလည္း၊ ေပ်ာင္းမွ်ဆြတ္သြယ္၊ သနားဘြယ္လွ်င္၊ ၿပံဳးရယ္မ႐ႊင္၊ မျပင္ေရာင္ဆင္း၊ မိစိုးမင္းတို႕၊ သံညႇင္းေတြေငၚ၊ ႐ွင့္ေမာင္ေတာ္ကား၊ ေျဖေျဖာ္ရလာ၊ လက္ေဆာင္ စာဟု၊ မၾကာခင္လွည့္၊ ယူတတ္ၾကည့္လည္း၊ ေျမး၏ၿမဲျငား၊ မွာစကားျဖင့္၊ မ်ားမ်ားမဟ၊ မိန္႕သမွ်ကို၊ ေမြးဘရွင္မွာ၊ ေလွ်ာက္လိုက္ပါေတာ့
စသည္ျဖင့္ ႐ိုး႐ိုးစကား အသြားအလာကေလးမ်ားျဖင့္ ဖြဲ႕ႏြဲ႕ထားေလသည္။

၃။ အင္းဝေခတ္

သကၠရာဇ္ ၇၂၆ခုႏွစ္တြင္ အထက္ တေကာင္းမင္း႐ိုးျဖစ္ေသာ သတိုးမင္းဖ်ားသည္ စစ္သည္ေတာ္ အလံုးအရင္းႏွင့္ ရတနာပူရ အဝ ေ႐ႊနန္းကို တည္ေထာင္ဖန္ဆန္း ၾကငွန္းဖြင့္ေတာ္မူသည္။ ထိုသတိုးမင္းဖ်ား လြန္ၿပီး ေနာက္ မင္းႀကီးစြာေစာ္ကဲ လက္ထက္သို႕ေရာက္ေသာအခါ -

မွတ္ေလာ့ဗိုလ္ပါ၊ သာသနာစည္႐ွည္၊ ျမန္မာျပည္ကို၊ မူသည္မင္းတို႕၊ ကြယ္ျခင္းထၿပီ၊ မညီမညြတ္၊ ျဖစ္လတ္ေခ်ာက္ခ်ား၊ ပ်က္စီးမ်ားရကား၊ သိၾကား နတ္မင္းစသည္၊ သာသနာကို ခ်ီးပင့္ႏိုင္အံ့ သသူတို႕ကို ၾကည့္လတ္ေသာတည္း၊ ခန္းတ႐ုတ္မင္းႀကီးကို ထိုးဘက္မူ ႏုိင္ထေသာ သီဟသူရမည္ေသာ ဆင္ျဖဴသိၡင္ မင္းႀကီး၏

အစခ်ီမွတ္သားဖြယ္ေကာင္းေသာ ေက်ာက္စာတစ္ရပ္ကို ေတြ႕ရသည္။ ထိုေက်ာက္စာမွာ လကၤာ စကားေျပ ႏွစ္ေထြေရာစပ္ ေရးသားထားသည့္အျပင္ “သီဟဇီဝွါ ၊ ျခေသၤ့လွ်ာသို႕” ဟူ၍လည္းေကာင္း၊ “စုလစ္ဖ်ားကား၊ ငွက္သားလည္းေကာင္း၊ ဥေဒါင္းတြန္သို႕” ဟူ၍လည္းေကာင္း ေကာင္းမြန္ေသာ ဥပမာတို႕ျဖင့္ တန္ဆာဆင္ကာ ေရးသားထားေလသည္။ ဤမွ်မကေသး ဗိသုကာအေခၚအေဝၚႏွင့္ စပ္လ်ဥ္းသည့္ စကားေဝါဟာရ အမ်ားအျပားပါ႐ွိေသာေၾကာင့္လည္း ဖတ္႐ႈ႕သူတို႕အား ဗဟုသုတ ပြားမ်ားေစေလသည္။ ဤသို႕ ေက်ာက္သားေပၚတြင္ မွတ္သားဖြယ္ ေကာင္းသည့္ အေၾကာင္းအရာ မ်ားကို လကၤာ စကာေျပျဖင့္ စီကံုးထားသည္ကို ေထာက္႐ႈ႕ ေသာ္ ထိုေက်ာက္စာထက္ အနည္းငယ္မွ် ေစာေသာ ပင္းယေခတ္ဆံုးလုနီးတြင္ စတုရဂၤဗလအမတ္သည္ မိမိ၏ ရတုကို ေက်ာက္ေပၚတြင္ မဟုတ္ဘဲ ေပေပၚ​၌သာ ေရ႐ိုး႐ွိ၍ ေရးသားခဲ့သည္ဟူေသာအခ်က္မွာ ယံုမွားဖြယ္ မ႐ွိေခ်။

ရတုဟူေသာ ေဝါဟာရ

ရတုသည္ လကၤာမွ ေပါက္ပြားလာေသာ ကဗ်ာအဖြဲ႕အႏြ႕ဲပင္ျဖစ္သည္။ သို႕ေသာ္ လကၤာကဲ့သို႕ မဟုတ္မူ၍ ဖြဲ႕ဆိုရာ၌ စည္းစနစ္ဥပေဒ႐ွိ၏။ လကၤာ၌ ပုဒ္ေရေပါင္း ဖြဲ႕လိုသမွ် ဖြဲ႕ဆိုႏုိင္သည္။ အဖ်ားခ်တြင္လည္း စာလံုးေရ အကန္႕အသတ္မ႐ွိ။ ရတုတြင္ကား တစ္ပိုဒ္တည္း ဖြဲ႕စပ္လွ်င္ ဧကပိုဒ္၊ ႏွစ္ပုိဒ္ဖြဲ႕စပ္လွ်င္ အျဖည့္ခံ၊ သံုးပိုဒ္ဖြဲ႕စပ္လွ်င္ ပိုဒ္စံုဟူ၍ ေခၚဆိုသည္။ သံုးပိုဒ္ထက္  ပိုမို၍လည္း မဖြဲ႕ႏြ႕ဲၾကေခ်။ တစ္ပိုဒ္တစ္ပိုဒ္တြင္လည္း ပေဒအေရအတြက္အားျဖင့္ ၁ဝ၈ပဒထက္ပို၍ မဖြဲ႕ႏြဲ႕ၾကေခ်။ အဖ်ားခ်တြင္လည္း ခုိင္ညႊန္႕ခက္ျဖာ ၇ လံုး၊ မဏိ ဆံက်င္ ၉ လံုး၊ အာသာဝတီဝတ္ဆံ ၁၁ လံုး၊ မဏိဦးျပည္း ၁၅လံုး၊ ေဇာ္တစ္ခုိင္လံုး ၁၉လံုး စသည္ျဖင့္ အဖ်ားစာလံုး အေရအတြက္ သီးသန္႕ထားလ်က္ ႐ွိသည္။

ရတုဟူသည္ သကၠတဘာသာ ရိတုမွ ပ်က္လာေသာ  ရတုလည္း ႐ွိသည္။ ျမန္မာဘာသာ  ေပါရာဏ
သက္သက္ ရတုလည္း ႐ွိသည္။  သကၠတဘာသာရိတုမွာ အခါရာသီအနက္ရ၏။ ျမန္မာဘာသာ ရတုမွာ သဘင္ဟူေသာအနက္ ၊ အခမ္းအနားဟူေသာ အနက္၊ အေျခအေနဟူေသာ အနက္၊ သံုးမ်ိဳးရသည္။ ဤသို႕ ဌာနအားျဖင့္ သံုးစားကြဲျပားလ်က္႐ွိရာ အၾကင္အဖြဲ႕ တစ္ခုသည္ အမ်ားႏွင့္ စပ္ဆုိင္လွ်င္ ထိုအဖြဲ႕မ်ိဳးမွာ သဘင္အနက္ရ၏။ အမ်ားႏွင့္မစပ္ဆုိင္ဘဲ တစ္ဦးတစ္ေယာက္တည္း အတြက္သာ စပ္ဆိုလွ်င္ အခမ္းအနား၊ ပကတိျဖစ္ထြန္းေနသည့္ သဘာဝဓမၼအေျခအေနမ်ားကိုျပလွ်င္ အေျခအေနသေဘာေပါက္ေရာက္သည္ဟု ယူဆ ၾက၏။

ပင္းယ ေကာင္းစားေသာ ေခတ္တြင္ တ်ာခ်င္း၊ ကာခ်င္းႏွင့္ ရတုမ်ား မွတစ္ပါး အျခားလကၤာကဗ်ာ မ်ားကို မေတြ႕ရေသးေခ်။ ယင္းသို႕ အလကၤာ တစ္စံုတစ္ခုကို မေတြ႕ရျခင္းေၾကာင့္လည္း ထိုေခတ္၌ မေရးသားၾကဟု မယူဆအပ္ေပ။ အေၾကာင္းမူကား စတုရဂၤဗလ အမတ္ႀကီး၏ ရတုကဲ့သို႕ နက္နဲေသာ ရတုကိုပင္ ေရးသား ႏုိင္ပါလ်က္ အဘယ္ေၾကာင့္ လကၤာကို မေရးႏုိင္ဘဲ ႐ွိပါအံ့နည္း။  မုခ် ေရးသားႏုိင္ၾကေပလိမ့္မည္။ ထိုေရးသားခဲ့ေသာ လကၤာတို႕သည္ ထီးေျပာင္းနန္းလြဲျခင္းေၾကာင့္ ေသာ္လည္းေကာင္း၊ ႏွစ္ကာလပရိေစၦဒ ၾကာျမင့္ျခင္းေၾကာင့္ ေသာ္လည္းေကာင္း ေပ်ာက္ပ်က္ကုန္ ဟန္တူသည္ဟု ေတြးေတာရာ၏။
ရတုအေရးအသားအျပင္ ပင္းယေခတ္၌ ေက်ာက္စာမ်ာကိုလည္း ေရးသားစိုက္ထူၾကေလသည္။ ပုဂံ ေခတ္ကပင္လွ်င္ စကားေျပေရးသားျခင္းသည္ မ်ားျပားခဲ့သျဖင့္ ယခုပင္းယေခတ္တြင္ ဆက္လက္ ေရးသားသည့္အတြက္ တစ္စထက္တစ္စ တိုးတက္လာသည္မွာ ယံုုမွားဖြယ္ မ႐ွိေခ်။ အေၾကာင္းတစ္ရပ္မွာလည္း စကားေျပထက္ ခက္ခဲေသာရတုကိုပင္ ေကာင္းမြန္စြာ ေရးသားႏုိင္ျခင္းကို ေထာက္ထားျခင္းအားျဖင့္ ျမန္မာစကား ေဝါဟာရမ်ားကို တစ္စထက္တစ္စ ႏုိင္ႏုိင္နင္းနင္း ေရးသား ေပလိမ့္မည္ဟု ယူဆဖြယ္ျဖစ္သည္။ ထိုေခတ္႐ွိ ေက်ာက္စာတို႕သည္ အေၾကာင္းအရာအားျဖင့္ ပုဂံေခတ္႐ွိ ေက်ာက္စာမ်ားႏွင့္ မျခားနားၾက။ အမ်ားအားျဖင့္ တူညီၾကသည္။ ေက်ာင္း၊ ကန္၊ ဘုရား လွဴေၾကာင္း၊ ေက်းကၽြန္လယ္ေျမ လွဴေၾကာင္းမ်ားကို ထည့္သြင္း ေရးသားထားသည္။ ဥဇနာမင္း လက္ထက္ သကၠရာဇ္ ၇ဝ၂ ခုႏွစ္တြင္ ဂူတည္၍ ေျမလွဴေၾကာင္းကို ေက်ာက္ထက္အကၡရာ တင္ထားခဲ့၏။ ပင္းယ ေက်ာ္စြာငယ္ လက္ထက္ သကၠရာဇ္ ၇၂၁ခုႏွစ္တြင္ ဘုရားေက်ာင္းကန္ မ်ားကို တည္ထားေဆာက္လုပ္၍ လယ္ေျမမ်ား လွဴေၾကာင္းကို ေက်ာက္စာထိုးခဲ့၏။

နေမာ ဗုဒၶါယ သိရိႀတိဘဝနာဒိတ် ပဝရဓမၼရာဇာ သီဟသုရမည္ေသာ ဆင္ျဖဴငါးစီး အသိခင္သား ျဖစ္ထေသာ ဖုန္းတန္ခိုဝ္း အသေရႏွင့္ျပည့္စံုစြာေသာ ေက်ာ္စြာမင္းႀကီးသည္ သူရဲမ်ားတြင္ ငကာသည္ဟု မွတ္ေတာ္မူေသာ ဟိန္ေစာ္သူႀကီး စတၱလကၤသူသည္ ရတနာသံုးပါႏိႈက္ ႏွလံုးသဒၶါၾကည္ညိဳဝ္စစြာ ျဖစ္႐ုယ္ဟိန္ေစႏိႈက္ ဖြတ္စာတီ၊ ပင္းယႏိႈက္ကား ေက်ာင္းေ႐ႊဖုရား ၃ဆူ ျပဳလစ္႐ုယ္ ေက်ာ္စြာမင္းႀကီးကိုဝ္ ျမင္းခြာျဖဴ ၁စီး၊ ျခပ္ ၁လံုး၊ လက္ေဆာင္ေတာ္ဆက္႐ုယ္

စသည္ျဖင့္ ေရးသားထားသည္ကို ေထာက္႐ႈေသာ္ ဝါက်႐ွည္မ်ားကို ေရးသားလာေၾကာင္းကို ေတြ႕ရသည္။ နာမဝိေသသနပုဒ္မ်ားကို ဆင့္ကာထပ္ကာ သံုးထား၏။ “ႏွလံုးသဒၶါ ၾကည္ညိဳဝ္စစြာ ျဖစ္႐ုယ္” ဟူေသာ စကားသည္ မ်ားစြာ သံုးႏႈန္းပံုေကာင္းေသာ စကားျဖစ္၏။ ပင္းယေခတ္တြင္ ေက်ာက္စာ အမ်ားအျပား႐ွိသည္ျဖစ္ရာ ထိုေက်ာက္စာတို႕ကို အက်ယ္ေဖာ္ျပပါက မ်ားစြာ ႐ွည္ေန ေပလိမ့္မည္။ သို႕ရာတြင္ ပုဂံေခတ္႐ွိ ေက်ာက္စာအေရအတြက္ကို ပင္းယေခတ္႐ွိ ေက်ာက္စာ အေရအတြက္ႏွင့္ ႏိႈင္းစာခဲ့ပါလွ်င္ ပုဂံေခတ္က အလြန္တရာ ပိုမိုမ်ားမ်ားေၾကာင္းကို ေတြ႕ရသည္။ ဤကဲ့သို႕ အေရအတြက္ နည္းသည့္အတြက္ တစ္စံုတစ္ရာ အျပစ္ဆိုဖြယ္ရာ မ႐ွိေခ်။ ပင္းယေကာင္းစားေသာေခတ္သည္ ပုဂံေကာင္းစားေသာေခတ္၏ သံုးပံုတစ္ပံုမွ်သာ ၾကာျမင့္သည္။ ႀကီးစိုးေသာ မင္းတို႕သည္လည္း ႐ွမ္းမင္းတို႕ ျဖစ္ၾက၍ ဤမွ်ေလာက္ေသာ ေက်ာက္စာမ်ားကို ေတြ႕႐ွိရျခင္းသည္ပင္ ဝမ္းေျမာက္ဖြယ္ျဖစ္သတည္း။

စတုရဂၤဗလအမတ္ႀကီး ေရး ရတု

၁။  ေ႐ႊဘဝါးေတာ္ေအာက္၊ ကၽြန္၏ေလွ်ာက္ျဖင့္၊ မေလွ်ာက္ဝံ့ဝံ့၊ ေလွ်ာက္ဝံ့ဝံ့တည့္၊  ေၾကာက္႐ြ႕ံလ်က္ပင္ ၊ စက္ေ႐ႊစင္ကို၊ ထိပ္ျပင္ပန္းႏွယ္၊ဆင္စမၸယ္လ်က္ ၊နိကာယ္လံုးစံု၊ က်မ္းသံုးပံုဝယ္၊ အာ႐ံုညြတ္ညြတ္၊ ပရမတ္ကို၊ အထြတ္ဘုန္းခုိင္၊ သိျမင့္ႏုိင္က၊ ေက်ာ္လိႈင္ေပါက္ျပ၊ ၾကားလကလွ်င္၊ဘဝသံုးမည္၊ လူနတ္ျပည္၌၊ မည္သည္ကုသိုလ္၊ ႏိႈ္းဆိုမတန္၊ နိဗၺာန္လက္လွမ္း၊ နန္းပြင့္ျငမ္းသည္၊ ႐ႊင္လမ္း ဝမ္းေျမာက္ေတာ္မူေစေသာ္ဝ္။
၂။  မင္း၏တရား၊ က်င့္ဆယ္ပါးႏွင့္၊ မမွားမယူ၊ နတ္လူပူေဇာ္၊ မင္းရဲေက်ာ္ဝယ္၊ ကၽြန္ေတာ္ရင္းစစ္၊ အျဖစ္ေ႐ွးဦး၊ ပါခဲ့ဘူးသား၊ ေက်းဇူးလုိက္လာ၊ မရဏသန္၊ ေဇာငါးတန္လွ်င္၊ လြန္၍ခုႏွစ္၊ အျဖစ္သေဘာ၊ မေဇာေလေကာင္း၊ ေဇာေလ ေကာင္းတည္း၊ အေၾကာင္းေထြေငၚ၊ တနည္းေသာ္မူ၊ နိေရာ္ အထြတ္၊ သမာပတ္ကို၊ လူနတ္ျဗဟၼာ၊ ဝင္ေသာခါ၌၊ ခ်မ္းသာၿငိမ္းမွ်၊ စံစားၾကသား၊ ေနဝသညာ၊ နာသ ညာယတနေႏွာင္း၊ ရေကာင္းဘဝင္၊ ဖိုလ္ႏွင့္ပင္တည့္၊ သို႕စင္ဟူ၍၊ အယူမသိ၊ ဝိစိကိစာၦ၊  စြန္းသကၤာကို၊ ဥာဏ္ဝါ လင္းေျပာင္၊ ထြတ္ဘုန္းေခါင္သည္၊ ေပ်ာက္ေအာင္ေဖ်ာက္ေတာ္မူေစေသာ္ဝ္။
၃။  နာမ္ႏွင့္႐ုပ္ကို၊ ေပါင္းခ်ဳပ္ႂကြင္းမဲ့၊ သခၤ်ာဖြဲ႕ေသာ္၊ တဆယ့္ေလးကိစၥ၊ ဆယ္ဌာနျဖင့္၊ ဒြါရေျခာက္ထပ္၊ ေျခာက္ရပ္အာ႐ံု၊ ေျခာက္စံုဝိညာဥ္၊ ေျခာက္စဥ္ဝီထိ၊ ဂတိငါးျဖာ၊ ႐ုပ္ေလးႁမြာႏွင့္၊ ခႏၶာအာယတန ဓာတ္၊ ဥပါဒ္ဌီဘင္၊ ဘဝင္ေဇာစိတ္၊ နိမိတ္မကြာ၊ တဒါရမၼဏ၊ အရထိုထို၊ ပုဂၢိဳလ္အျပား၊ ဝါကရားႏွင့္၊ ဘုရားျမတ္မြန္၊ နိဗၺာန္ယူနီး၊  ေျမႀကီးမိုဃ္းျပင္၊ ေကာင္းကင္ႏွံ႔သိ၊ စုတိေတာ္စိတ္၊ အတိတ္ႏွင္ႏွင္၊ သံုးပါးတြင္၌၊ ဘယ္လွ်င္အာ႐ံု၊ ျပဳတံုသနည္း၊ ႐ိုက္ၾကည္းေက်ာ္ဟုိး၊ နန္ပြင္း႐ိုးသည္၊  ၊ ေျဖ႐ုိးေကာက္ ေတာ္မူေစေသာဝ္။

ဤရတုကို ၾကည္႐ႈ႕ပါလွ်င္ ေတာေတာင္ရာသီဥတု၊ ခ်စ္ခင္ျခင္း ေမတၱာအစုတို႕ကို ဖြဲ႕ႏြဲ႕သည္မဟုတ္။ ေလာကုတၱရာသက္သက္ တရားဘက္ႏွင့္ဆက္ႏြယ္ကာ ေရးသားထားသည္ကို ေတြ႕ႏုိင္ေပသည္။ “မရဏာ သန္၊ ေဇာငါးတန္လွ်င္၊ လြန္၍ခုႏွစ္” အစ႐ွိေသာ စကား၊ “နာမ္ႏွင့္႐ုပ္ကို၊ ေပါင္းခ်ဳပ္ႂကြင္းမဲ့၊ သခ်ၤာဖြဲ႕ေသာ၊ တဆယ့္ေလးကိစၥ၊ ဆယ္ဌာနျဖင့္၊ ဒြါရေျခာက္ထပ္” အစ႐ွိေသာ စကားမ်ားသည္ ဗုဒၶဘာသာတြင္ ေလးနက္လွေသာ အဘိဓမၼာတရားႏွင့္ ဆက္ဆံေသာ စကားမ်ား ျဖစ္ၾက၏။ အဘိဓမၼာတရားေတာ္တြင္ ခဲရာခဲဆစ္မ်ားကို ေမးျမန္းသည့္ ဘာသာျဖင့္ စကား အဆိုအမိန္႕ မွန္ကန္ညီညြတ္စြာ ရတု ေရးသားႏုိင္ျခင္းမွာ ျမန္မာစာေပသည္ ပုဂံေခတ္ကထက္ထူး၍ တုိးတက္လာသည္ဟု ယူဆရန္အေၾကာင္း႐ွိ၏။ ထို႕ျပင္ ေရးသားထားေသာ ရတုသည္လည္း တိုေတာင္းသည္မဟုတ္။ ပါဠိဘာသာမ်ားစြာ ပါဝင္လ်က္႐ွိ၏။ ပါဠိဘာသာႏွင့္ ဗုဒၶဘာသာတရားကို အလြန္အေရးယူ ဂရုျပဳၾကဟန္တူ၏။ ျမန္မာစကားစစ္ကား မ်ားစြာမပါလွေခ်။ သို႕ေသာ္ ပါဝင္ေသာ ျမန္မာစကား တို႕သည္ကား ႐ိုး႐ိုးႏွင့္ အဓိပၸာယ္ထင္လင္းေအာင္ ေရးသားထားေသာ စကားမ်ား ျဖစ္ၾက၏။

၂။ ပင္းယေခတ္

ပုဂံျပည္သည္ ေနာက္ပိုင္းတြင္ တျဖည္းျဖည္းတစ္စတစ္စ အ႐ွိန္တန္ခုိးမွိန္ညိႇဳးလ်က္လာ၏။ သကၠရာဇ္ ၆၆ဝခုႏွစ္ေလာက္တြင္မူကား ပုဂံျပည္ႀကီးသည္ ျပည္တြင္းေရးရာ မၿငိမ္မသက္ ဝါးအစည္းေျပသကဲ့သို႕ ကစဥ့္ကလ်ားပ်က္ျပားသည့္ အေျခသို႕တုိင္ ေရာက္ေလ၏။ ေက်ာ္စြာဘုရင္ကို ႐ွမ္းညီေနာင္ သံုးဦးတို႕က နန္းခ်ကြပ္မ်က္လ်က္ ျမန္မာျပည္၏ ဦးစြန္းမကိုဋ္ကို  ကိုယ္ပိုင္ သိမ္းယူၾက၏။ ပုဂံျပည္တြင္ ထီးနန္းမစိုက္ေတာ့ဘဲ ျမင္စိုင္း၊ ပင္းယ၊ စစ္ကိုင္းတြင္ အဆက္ဆက္စိုးစံၾက၏။ သို႕ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ပုဂံပ်က္စီးသည္မွ အင္းဝ တည္ေထာင္သည့္အတြင္း ႐ွမ္းတုိ႕ထြန္းကားေသာ ႏွစ္ေပါင္း ၆၆ ႏွစ္ခန္႕မွ်ကို စာေပသမုိင္းအားျဖင့္ ပင္းယ ေကာင္းစားသည့္ေခတ္ဟူ၍ ေခၚဆိုသင့္၏။ ထုိပင္းယ ေကာင္းစားေသာေခတ္တြင္ ျမန္မာစာေပ၏ အေျခအေနကို ၾကည့္႐ႈ႕ပါလွ်င္ ဖြဲ႕ပံုနည္း တိုးတက္လာေၾကာင္းကို ထင္႐ွားစြာ သိသာႏုိင္သည္။ ထိုေခတ္တြင္ တ်ာဘဲြ႕ သီခ်င္း၊ ကာခ်င္းႏွင့္ ရတု အေရးအသားမ်ားကို ေတြ႕႐ွိရသည္။ ဂီတဘက္က လုိက္စားလာေၾကာင္း ထင္႐ွားေပ၏။ သကၠရာဇ္ ၆၇၄ခုႏွစ္တြင္ ပင္းယ၌ နန္းတက္ေသာ သီဟသူ လက္ထက္တြင္ အမည္မသိ ပုဂၢိဳလ္ေရးသား သည့္     “ခါးပတ္ေတာ္မွာ ေ႐ႊခ်ည္စံု၊ မိႈင္းလံုးေ႐ႊဝတ္လံု၊ မလံုသာ ခ်မ္းေအး” အစ႐ွိေသာ ကာခ်င္းသည္ ေ႐ွးပင္းယေခတ္တြင္ အခ်ိဳ႕သူတို႕ ဝတ္ပံုဆင္ပံု၊ ျပဳမူသြားလာပံုကို ေဖာ္ျပထားေသာ သီခ်င္းျဖစ္သည္။ သကၠရာဇ္ ၇ဝ၄ခုႏွစ္တြင္ နန္းတက္ေသာ ျမင္စိုင္းငါးစီး႐ွင္ကိုယ္တုိင္က ဆိုသည့္ "တာဝတႎသာ၊ နတ္႐ြာေလာ၊ နတ္ ႐ြာေလာ " အစခ်ီေသာ ကာခ်င္းမွာ တိုတိုတုတ္တုတ္ စပ္ဆို၍ထား၏။ ရာသီပန္းမန္ႏွင့္ ၿမိဳ႕ျပ၏ အေျခအေန ကို စပ္ဆိုေသာ အေၾကာင္းအရာမ်ားလည္း ပါ႐ွိ၏။ ဤကာခ်င္းအျပင္ သကၠရာဇ္ ၇ဝဝ ေက်ာ္ေလာက္တြင္ စတုရဂၤဗလအမတ္ႀကီး ေရးသား ေသာရတုလည္း ႐ွိေသး၏။ ထိုရတုသည္ ေပါကၠံဆရာေတာ္ သို႕မဟုတ္ ဆူးတြင္းပစ္ဆရာေတာ္အား ျမတ္စြာဘုရား တရားေတာ္အေၾကာင္းႏွင့္ စပ္လ်ဥ္း၍ ေမးျမန္းကာ ေရးသားထားေသာ အေမးပုစၦာ ရတုျဖစ္၏။ ေပါကၠံဆရာေတာ္က တစ္ဖတ္ျပန္၍ အေျဖရတု မ်ားကိုလည္း ေရးသားခဲ့သည္။ ျမန္မာစာေပသည္ မည္ကဲ့သို႕ေသာ အေျခအေနသို႕တုိင္ ေရာက္ၿပီကို ေသခ်ာစြာ သိသာႏုိင္ေစျခင္းမွာ စတုရဂၤဗလ အမတ္ႀကီး ေရးသားေသာ ရတုကို ေကာင္းစြာၾကည့္႐ႈ႕ဆင္ျခင္ အပ္ေပသည္။

၁။ ပုဂံေက်ာက္စာေခတ္

ျမန္မာစာေပ အေရးအသား၏ အစမူလကို ႐ွာေဖြလွ်င္ ေက်ာက္စာကို ေတြ႕႐ွိရသည္။ စင္စစ္အားျဖင့္ ေက်ာက္စာသည္ကား ျမန္မာစာေပ၏ အုတ္ျမစ္ႀကီးသဖြယ္ပင္တည္း။ ထို႕ေၾကာင့္ မူလပင္ရင္း ျဖစ္ေသာ ေက်ာက္စာကို ေသခ်ာစြာ စဥ္းစားဆင္ျခင္ကာ ေက်ာက္စာ ထြန္းကားရာျဖစ္ေသာ ပုဂံ ေကာင္းစားသည့္ ေခတ္ကို ေတြး႐ႈ႕သင့္သည္။ ျမန္မာေက်ာက္စာမ်ားတြင္ ျမေစတီေက်ာက္စာကို အေလးမူ၍ ေကာင္းစြာဆင္ျခင္ စဥ္းစားရာ၏။ ျမေစတီေက်ာက္စာကို က်န္စစ္မင္း၏သား ရာဇကုမာ အမည္႐ွိေသာ မင္းသားက သကၠရာဇ္ ၄၇၄ ခုႏွစ္တြင္ စိုက္ထူခဲ့သည္ျဖစ္၍ ခမည္းေတာ္ အသည္းအသန္ မက်န္းမမာ ျဖစ္သည့္အခါ ေ႐ႊဆင္းတုတစ္ဆူ ျပဳလုပ္၍လွဴေၾကာင္းႏွင့္ ေက်းကၽြန္ လယ္ေျမမ်ားကိုလည္း လွဴေၾကာင္းတို႕ကို စကားေျပျဖင့္ေရးသားထားသည္ကို ေတြ႕ရသည္။
ထို႕ေၾကာင့္ ျမန္မာစာေပတြင္ ေက်ာက္စာစကားေျပသည္ ေ႐ွးအက်ဆံုးျဖစ္သည္ဟု ယူဆဖြယ္ျဖစ္၏။ ျမန္မာဘာသာမွ်မကေသး၊ အထက္ပါအေၾကာင္းအရာကို ပ်ဴဘာသာျဖင့္ လည္းေကာင္း၊ ပါဠ္ိ ဘာသာျဖင့္လည္းေကာင္း၊ မြန္ဘာသာျဖင့္လည္းေကာင္း ေက်ာက္စာတုိင္၏ အျခားေသာသံုးမ်က္ႏွာ အသီးသီးတြင္ ေရးထိုးထားသည္ကို ေတြ႕႐ွိရသည္။ သို႕ျဖစ္၍ ထိုေခတ္ ထိုအခါတြင္ ျမန္မာဘာသာအျပင္ ပ်ဴဘာသာ၊ ပါဠိဘာသာ၊ မြန္ဘာသာတို႕ကိုလည္း ေရးသားသံုးစြဲေၾကာင္းကို သိသာ၏။ ျမေစတီေက်ာက္စာကို စာေပဘက္မွေန၍ ၾကည့္႐ႈပါမူ အေရးအသားမွာ ေ႐ွးက်၏။

ထိုမင္း၏ ပါယ္မယား တေယာက္ေသာ္ကား ႀတိေလာကဝဋံသကာေဒဝီမည္၏။
ထိုပါယ္မယား သားတမူလည္း ရာဇကုမာရ္ မည္၏။
ထိုမင္းကား ကၽြန္သံုး႐ြာတည္း ပါယ္မယားအား ေပး၏။ *

[*    ေက်ာက္စာမွ အကိုးအကားတို႔ကို အဖတ္လြယ္ကူေစျခင္းငွာ ယခုေခတ္ စာလံုးေပါင္းျဖင့္ ျပင္ဆင္သင့္သမွ် ျပင္ဆင္ေပးထားပါသည္။]

ဤကဲ့သို႕ေသာ ဝါက်တိုမ်ားကို  ေထာက္ေသာ္ လိုရင္းအဓိပၸါယ္ကိုသိသာေအာင္ ေရးသားျခင္းမွ်သာ ျဖစ္ေၾကာင္းသိရ၏။ စာအေရးအသားသည္ ထိုေခတ္မွ အစျပဳစျဖစ္သည့္အျပင္ အျခားေသာ ဘာသာစကား မ်ား႐ွိေနျခင္းေၾကာင့္လည္း ဤသို႕ျဖစ္ရသည္ဟူ၍ ယူဆထိုက္၏။ ယခုေခတ္ ျမန္မာစာေပ၏ အေျခအေနကို ၾကည့္ျခင္းအားျဖင့္လည္း အထက္ပါ အေၾကာင္းကို ထင္႐ွားစြာသိသာႏုိင္၏။ ျမန္မာအမ်ိဳးသားတို႕သည္ ျမန္မာစကားေျပအျပင္ အဂၤလိပ္စာကိုလည္း ေလ့လာလိုက္စားေနရျခင္းေၾကာင့္ ျမန္မာစာေပဘက္တြင္ ဂရုျပဳ ခ်င္သေလာက္ အခ်ိန္မရၾကေပ။ ျမန္မာစာေပကို တစ္ဖက္သတ္သက္သက္ ၾကည့္႐ႈ႕မွတ္သားေလ့က်င့္ေသာ သူတို႕ကဲ့သို႕ တတ္ေျမာက္ႏုိင္ရန္ ခဲယဥ္း၏။ ျမေစတီေက်ာက္စာ ေရးသားေသာ ေခတ္၌လည္း အျခား ဘာသာ အေရးအသားတို႕က မ်ားျပားလ်က္ ႐ွိသည္ျဖစ္သတည္း။ သို႕ရာတြင္ ပုဂံေခတ္႐ွိေ႐ွးလူေဟာင္း တို႕သည္ မဆုတ္မနစ္ေသာလံု႕လျဖင့္ ျမန္မာစာအေရးအသားကို ျပဳလုပ္ၾကေလသည္။ အေၾကာင္းေသာ္ကား ျမေစတီေက်ာက္စာ ေရးသည္မွစ၍ ေနာက္ ဆက္ကာဆက္ကာ ေက်ာက္စာမ်ားကို အႏွံ႔အျပား ေရးသား စိုက္ထူထားခဲ့သည္ကို ေတြ႕႐ွိရေသာေၾကာင့္ပင္ျဖစ္သည္။ ဤသို႕ပင္ ျမန္မာစာေပ အေရးအသား ဝါက် အစီအစဥ္တို႕သည္ ေလ့က်င့္ဖန္မ်ားသျဖင့္  တျဖည္းျဖည္း တစ္စတစ္စ တိုးပြား၍လာရေပေတာ့၏။ ဤ အေၾကာင္းကို သကၠရာဇ္ ၅၈၆ခုတြင္ အနႏၱသူဇနီးေမာင္ႏွံတို႕ စိုက္ထူခဲ့ေသာ ေက်ာက္စာကို ၾကည့္ျခင္းအား ျဖင့္ သိသာႏုိင္၏။

အနႏၱသူရ္ေမာင္ႏွံႏွစ္ေယာက္ ဤယ္လူတြင္ႏိႈက္ အတုိင္းမသိသဒၶါ႐ုယ္ ျပဳေသာ ေကာင္းမႈအက်ိဳး ျဖင့္ကား၊ ေရေျမ ခပ္သိမ္းေသာ အသိၡင္ျဖစ္ေသာ ျမတ္စြာေသာ မင္းႀကီးစေသာ မင္းငီ၊ မင္းသား၊ မင္းသၼီး၊ မင္းႏွမခပ္သိမ္း၊ အမိ ပု႐ွား စေသာ ေမာင္းမေတာ္ ခပ္သိမ္း၊ အမတၱ်ာ စေသာ ဗိုလ္ဗာ ခပ္သိမ္း၊ ၾသက္ အဝ စိယ္ စေသာ အထက္ ဖဝက္တုိင္ ၾသင္၊ အတိုဝ့္ စၾကာဝဠာစေသာ အတုိင္း မသိေသာ  စၾကာဝဠာႏိႈက္ေန ေသာ လူနတ္ သတ႖ ခပ္သိမ္းသ တိုဝ့္ကိုဝ္ အၾကြင္းမဲ့သျဖင့္၊ သသၤရာ ဆင္းရဲမွ ထြက္ေျမာက္ခ႐ုယ့္ ဆင္းရဲမဲ့ ေသာ နိရဗာန္ျပည္သိုဝ့္ ေရာက္ေစခ်င္ေသာေၾကာင့္၊ ငါလည္း သိစပ္ျမင္ႏွမ့္ေသာ သဗၺညဳတဥာန္ ပု႐ွားဆုကိုဝ္ လိုဝ္ခ်င္ေသာေၾကာင့္၊ ဤအာမနာမည္ေသာ ကန္အရပ္ႏိႈက္ကား မ်ားစြာေသာ ထန္းပင္ ဘိလ်ာင္ ေက်ာင္းအရံ စိုက္လတ္၍

ဟုေရးသားထားသျဖင့္ ျမေစတီေက်ာက္စာ ေရးသားၿပီးေနာက္ ႏွစ္ေပါင္း ၁၁၁ခုႏွစ္မွ် ၾကာလွ်င္ပင္ ျမန္မာစာအေရးအသား စကားအသြားအလာသည္ မည္မွ်ေကာင္းစြာ တုိးတက္လာေၾကာင္း ထင္႐ွားေပသည္။

သကၠရာဇ္ ၆ဝ၄ ခုႏွစ္သို႕ ေရာက္ေသာအခါမူကား စာအေရးအသားမွာ ေ႐ွးကထက္ပင္ တိုးတက္ ေကာင္းမြန္၍ လာခဲ့၏။ ႐ွင္ပင္ေဗာဓိ ေက်ာက္စာတြင္ -
သိခင္ ေညာင္ရမ္းႀကီး သမီး မိမိအသက္ႏွင့္ တူေသာ မ်က္ေစ့မ်က္ဆန္ႏွင့္တူေသာ
မိမိခ်စ္စြာေသာလင္
ဟု ေရးသားထားျခင္းကို ေထာက္႐ႈ႕ျခင္းအားျဖင့္ ဥပမာ အႏိႈင္းအခုိင္းမ်ားကို ထည့္သြင္းေရးသား လာေၾကာင္း ထင္႐ွား၏။ သကၠရာဇ္ ၆၂၈ခု အာမနာေက်ာင္း ေက်ာက္စာတြင္ သိဃၤသူ႕သမီး၏ ဆုေတာင္းမ်ားကို ဖတ္႐ႈ႕ ျခင္းအားျဖင့္ ျမန္မာစာအေရးအသားသည္ မည္သို႕ေသာအေျခအေနသို႕ ေရာက္႐ွိလာၿပီကို သိသာႏုိင္သည္။

သကၠရာဇ္ ၆၂၈ခု ပိသွ်က္ႏွစ္ နံကာလဆန္း ၇ ရက္ ၾကာသပေတးေန႕ မထီးလိုေျမး မင္းမယား သိဃၤသူ႕သမီး  ၊ ဖႅစ္ေသာ ဆင္းရဲ၊ အိုဝ္မင္းေသာ ဆင္းရဲ၊ ေသေသာ ဆင္းရဲ၊ မခ်စ္ေသာသူႏွင့္ အတူေနေသာ ဆင္းရဲ၊ ခ်စ္ေသာသူႏွင့္ ေကြကြင္းေသာ ဆင္းရဲ၊ လိုဝ္႐ုယ္မရေသာ ဆင္းရဲ၊ဤသို႕ကစေသာအတုိင္းမသိေသာ ဆင္းရဲတိုဝ့္သည္ ႏွိပ္စက္ေသာခႏၶာကို စြန္႕ထားခ႐ုယ္ ဆင္းရဲခပ္သိမ္းကင္းေသာ ခ်မ္းသာစြာေသာ ျမတ္ေသာ နိရဗန္ကိုဝ္လွ်င္ ငါလိုဝ္သေတးဟူ႐ုယ္ ခ်စ္စြာေသာျမတ္ေသာ ေ႐ႊေငြကစေသာ ဥတ္စာတိုဝ့္ကုိဝ္ စြန္႐ွယ္ျပဳ ေသာ ေက်ာင္းတြင္ ေနေသာ သတင္းသမာဓိ ျပညာဟူေသာ ေက်းဇူးသံုးပါးကိုဝ္ ရွာေသာ သတင္းစင္ေသာ ပုရွာတပည့္သား ရဟန္းသဃာၤ ခ်မ္းသာစိမ့္ေသာငွာ လယ္ဥယဥ္ ကၽြန္ခခင္း အႂကြင္းမယ့္လွ်င္ လွဴ၏။ဤ ငါတိုဝ့္ျပဳေသာေကာင္းမႈအက်ိဳး၊ အတို႕ ခပ္သိမ္းေသာကိုဝ္ အစိုးရေသာ ေရေျမအသၼိင္ျဖစ္ေသာ မင္းႀကီးလည္း ရေစဧအ္။ ဤယ္ေကာင္းမႈ အႏုဘဝ္ျဖင့္ ျပည္တိုင္းကား ခပ္သိမ္းေသာႏိႈက္ ေနေသာ လူခပ္သိမ္းေသာဟအ္ အစီးအပြား ခ်မ္းသာကိုဝ္ရွာေပလ်က္ သက္ေတာက္ရွည္စြာေန႐ုယ္ ဤေကာင္းမႈကိုဝ္ ေထာက္ပင့္ေစသတည္း။ အေရအရံ ယူပါေစသတည္း။ ယမမင္းစေသာ သတၱဝါခပ္သိမ္းလည္း ရေစသေတး။ အရအမိကိုဝ္ လိုဝ္ေသာ သူကား အရအမိ ရေစဧအ္။ေကာင္းမႈကိုဝ္မႈ လိုေသာသူကား ေကာင္းမႈကိုဝ္မူရေစဧအ္။ ငါလည္း ရံမက္ႀကီး ေသာ မေရာင့္ရယ္တတ္ေသာ အမ်က္ႀကီးေသာ သူတစ္ထူးကို ညႇဥ္းဆယ္တတ္ေသာ ျပညာမ႐ွိေသာ မိုက္ေသာ ဝန္တိုဝ္ေသာ အေပးအကံးမ႐ွိေသာ သစၥာမ႐ွိေသာ ပ်က္တတ္ေသာ ေမ့လ်ဝ္ေသာ ၾသေမ့ တသ ကင္းေသာ မျဖစ္မူ႐ုယ္
စသည္ျဖင့္ ေရးသားထား၏။

အထက္ပါအေၾကာင္းအရာမ်ားကို ေထာက္႐ႈ႕ျခင္းျဖင့္ လွဴဒါန္းသူ မိဖုရား၏ စိတ္ေနသေဘာထားကို ႏိႈင္းခ်င့္သိသာႏုိင္၏။ မိမိ လွဴဒါန္းေသာ ဒါနကုသိုလ္ကို သူတစ္ပါးအားလည္း ရေစလို၏။ သံသရာဝဲႀကီးမွ လႊဲထြက္ခ်င္ေသာ ဗုဒၶဘာသာ စင္စစ္ျဖစ္ေၾကာင္း ထင္႐ွား၏။ အလိုရမၼက္ အခ်က္ကင္း႐ွင္းလ်က္ သူတစ္ထူး အား ေစာင္မၾကည့္႐ႈ႕လိုေသာ စိတ္သာလွ်င္ ႐ွိ၏။ ဤသို႕ တစ္ဦးဦး၏ အတြင္းစိတ္ဓာတ္ သဘာဝတည္ေနပံု အျခင္းအရာကို သူတစ္ပါးတို႕ ကြက္ကြက္ကြင္းကြင္း ထင္းလင္းေပၚလြင္ သိျမင္ေအာင္ ေရးသားႏုိင္ရန္လည္း လြယ္ကူသည္ မဟုတ္ေခ်။ တစ္စံုတစ္ခုေသာ ပုဂၢိဳလ္အထည္ဝတၳဳတို႕၏  ျဖစ္ပ်က္သည့္အေၾကာင္း အတၳဳပၸတ္ ကို  ျပန္လွန္ေရးသားျခင္းထက္ ခက္ခဲ၏။ ယင္းသို႕ ခက္ခဲလွျငားေသာ္လည္း ဤ အာမနာေက်ာင္းေက်ာက္စာ တြင္ အဓိပၸာယ္ပါပါႏွင့္ ထိထိခုိက္ခုိက္ ေရးသားထားသည္ကို ေတြ႕႐ွိရ၏။

ဤမွ်မကေသး၊ သကၠရာဇ္ ၆၃၃ မင္းဝိုင္းေက်ာင္း ေက်ာက္စာ၏ေက်ာဘက္တြင္ မိဖုရားဖြားေစာသည္ ဤသို႕ ဆုေတာင္း၏။
လူျဖစ္ေသာ္ကား လူတကာထက္ စည္းစိမ္ခံ်းသာ ငါရလိုဧအ္။ နတ္ျဖစ္ေသာ္လည္း နတ္တကာထက္ ျမတ္ေသာ ႏုိင္ငံေသာအဆင္း အေရာင္အဝါႏွင့္ ျပည့္စုမ္႐ုယ္ အထူးသျဖင့္လွ်င္ အသက္႐ွည္ေသာ အနာမယ့္ ေသာ အဆင္းလွေသာ အသံသာယာေသာအလံုးအ႐ုပ္လွေသာ လူ နတ္ခပ္သိမ္း ခ်စ္ခင္႐ိုဝ္ေသျမတ္ႏိုဝ္းေသာ ငါျဖစ္လို၏။ ေ႐ႊေငြပတ္တျမား ပုလယ္း သႏၱာက စေသာ အသက္မဲ့ေသာ ဥတ္စာ၊ အသက္႐ွိေသာ ဆင္ျမင္းက စေသာ ဥတ္စာရတနာမ်ားစြာေသာ ငါျဖစ္လိုဝ္ဧအ္၊ ဖုန္းတန္ခိုဝ္းျဖင့္ အႏုိင္အငံ အၿခံအရံ အေက်ာ္အေစာ ႀကီးစြာေသာ ငါျဖစ္လိုဝ္ဧအ္
စသည္ျဖင့္ ေရးသားထား၏။

ဤေက်ာက္စာကို ေထာက္႐ႈ႕ျခင္းအားျဖင့္ မိဖုရားဖြားေစာသည္ အထက္ဆိုခဲ့ၿပီးေသာ သိဃၤသူ၏ သမီးႏွင့္ စိတ္ဓာတ္ခ်င္း တူပံုမရ။ မာန္မာန အနည္းငယ္ဖက္သည္ဟု ဆိုရေခ်မည္။ ျဖစ္ေလရာရာတြင္ လူတကာ၏ ထိပ္၊ နတ္တကာတို႕၏ မကိုဋ္ျဖစ္လို၏။ ငါ - ငါဟူေသာ ဗုဒၶဘာသာတရား၏ ဆန္႕က်င္ဘက္ ျဖစ္ေသာ သကၠာယဒိ႒ိ သံ၊ မာနသံေတြ ေရာစြက္လ်က္႐ွိ၏။ ထို႕ေၾကာင့္ မိဖုရားႏွစ္ပါးတို႕၏ စိတ္ဓာတ္ကို ဖတ္႐ႈ႕သူတို႕ သိသာေလာက္ေအာင္ ေက်ာက္စာျဖင့္ ေဖာ္ျပႏုိင္သည္ကို ေထာက္႐ႈ႕ျခင္းအားျဖင့္ ျမန္မာစာ အေရးအသားသည္ ျမေစတီေက်ာက္စာ ေရးထိုးသည္မွစ၍ တျဖည္းျဖည္း တိုးတက္၍လာသည္မွာ မုခ်ျဖစ္၏။ ပုဂံ ေကာင္းစားေသာ ေခတ္တြင္ အေရအတြက္ မ်ားျပားလွစြာေသာ ေက်ာက္စာတို႕ကို စိုက္ထူခဲ့ေပ၏။ ထိုေက်ာက္စာတို႕ကို အက်ယ္ေဖာ္ျပေနမည္ဆိုပါက ႐ွည္လ်ားအံ့စိုး၍ မေရးသားေတာ့ၿပီ။ အထက္ပါ အေၾကာင္းအရာခ်ဳပ္ကိုသာ ၾကည့္႐ႈ႕ဆင္ျခင္ျခင္းအားျဖင့္ ျမန္မာစာအေရးအသားသည္ မည္သို႕တိုးတက္လာ ေၾကာင္းကို ေတြးေတာခန္႕မွန္း၍ ယူၾကရန္ျဖစ္ေတာ့သည္။
စာေပပရိယတၱိအျပင္ အျခားဘက္တြင္လည္း ေက်ာက္စာသည္ အသံုးဝင္၏။ ေက်ာက္စာကို ၾကည့္႐ႈ႕ ျခင္းျဖင့္ ေ႐ွးပုဂံေခတ္၏ အေျခအေနကို ေကာင္းစြာခန္႕မွန္းႏုိင္၏။ ထိုေခတ္ ထိုအခါက တုိင္းျပည္ကို မည္သို႕ အုပ္ခ်ဳပ္သည္။ မည္သို႕ေသာ ရာထူးဌာနႏၱရႏွင့္ လူမ်ားကို ခန္႕ထားသည္၊ မည္သည့္ အလုပ္အကိုင္မ်ားကို လုပ္ကိုင္ၾကသည္၊ လူတို႕ကို မည္သည့္ အဆင့္အတန္းျဖင့္ ခြဲျခားထားသည္ စသည္တို႕ကို ေကာင္းစြာသိႏုိင္ သည္။ ထိုေခတ္ကပင္စ၍ မွဴးမတ္၊ ေသနာပတိတို႕ ႐ွိေၾကာင္းကို ေလးမ်က္ႏွာဘုရားေက်ာက္စာ၌ ‘‘ မင္းႀကီး ေမတၱ်ာ မဟာ ေသနာပတိ’’ ဟူေသာစကားက ေထာက္ခံသျဖင့္  သိႏုိင္၏။ လယ္ေျမမ်ားကို ၾကည့္႐ႈ႕မွတ္သား ရေသာ လယ္ေျမအရာ႐ွိမ်ား ႐ွိေၾကာင္းကိုလည္း တုိင္းခၽြတ္ဘုရား ေက်ာက္စာတြင္ သံပ်င္ေသစရင္းတြင္လဲ ၂ဝ၊ သံပ်င္ ပု စရင္းတြင္လဲ ၁ဝ  ဟူ၍ လည္းေကာင္း၊ ဓမၼရံႀကီး ေက်ာက္စာ၌ ကလာန္အိဖုဟ္ေတာင္ ၊ ကလာန္လု ဟူ၍လည္းေကာင္း ေတြ႕ရသျဖင့္ သိသာႏုိင္သည္။ ေမာင္းေထာင္ဆရာေတာ္ ေရးသားေသာ ရာဇေသဝကဒီပနီက်မ္း၌ ႐ြာတစ္ခုတည္းသာ ႀကီးစိုးေသာ အမတ္ကို ကလန္၊ ႐ြာတစ္ခုထက္ပို၍အမ်ားအျပား ႀကီးစိုးေသာ အမတ္ကို သံပ်င္ ဟူ၍ ျပဆိုသည္။ သို႕ျဖစ္၍ ေ႐ွးပုဂံေခတ္ကပင္လွ်င္ လယ္ေျမမ်ားကိုၾကည့္႐ႈ႕ စာရင္းမွတ္ကာ ႐ြာကိုႀကီးစိုးေသာ ကလန္၊ သံပ်င္ အရာ႐ွိမ်ား ႐ွိေၾကာင္း ထင္႐ွားသတည္း။ ထိုျပင္လည္း ေစာရဟန္းသိမ္ ေက်ာက္စာ၌ စာခ်ီဗိုလ္ ဟူ၍ပါ႐ွိေသာ ေဝါဟာရကို ေထာက္ထားျခင္းအားျဖင့္ စာေရးႀကီးမ်ား ႐ွိေၾကာင္းကို သိႏုိင္သည္။ ထိုေခတ္ ထိုအခါ၌ေနထုိင္ၾကသူတို႕၏ လုပ္ငန္းေဆာင္တာမ်ားကို ေတြး႐ႈ႕ျပန္လွ်င္ လည္း ေ႐ႊထည္၊ ေငြထည္၊ ေၾကးထည္မွစ၍ ပန္းခ်ီ၊ ပန္းပု၊ ပန္းရန္ စေသာအလုပ္မ်ားကို ထင္႐ွားစြာ ေတြ႕ျမင္ ရေပသည္။ ပုဂံၿမိဳ႕ ေလးေထာင့္ကန္ရပ္ ေလးမ်က္ႏွာေက်ာက္စာတြင္ -
ထိုဝ္အပကား ေ႐ႊမူ႐ုယ့္ ရတနာတိ အမ်က္ခတ္ေသာ၊ ထိုဝ္အပကား ဆင္စြယ္ျပဳေသာ၊ ထိုဝ္အပ ကား  ေၾကးနီျပဳေသာ၊ ထိုဝ္အပကား ေက်ာက္ျပဳေသာပုထိုဝ္၊ ထိုတြင္ ထည့္ပါေသာ ေ႐ႊစမခန္း၊ ေငြစမခန္း ေ႐ႊေပါက္ေပါက္ ေငြေပါက္ေပါက္ ေ႐ႊတန္ေဆာင္ ေငြတန္ေဆာင္ တိုဝ့္ျဖင့္ ပူေဇာ္႐ုယ့္ ထည့္လုိက္ဧအ္၊ ေက်ာက္ပုထိုဝ္ ကိုဝ္ကား ေဆးေရး႐ုယ့္ ေၾကးျခည္ႏွင့္ ခက္ဧအ္
ဟု ေရးသားထားသည္။

ဤေက်ာက္စာကိုေထာက္႐ႈ႕ျခင္းအားျဖင့္ ေ႐ွးေခတ္ကပင္လွ်င္ ေ႐ႊထည္ေငြထည္လုပ္ငန္းေဆာင္တာ မ်ား  ထြန္းကားလ်က္ ႐ွိေၾကာင္းထင္႐ွားေစသတည္း။  ။ဤေလးမ်က္ႏွာ ေက်ာက္စာ၌ပင္ “ဇာတ္ငါးရာလည္း အတင့္အတယ္ေရး၏” ဟူ၍ပါ႐ွိေသာစကားကို ေထာက္ထားျခင္းအားျဖင့္ ပန္းခ်ီေဆးေရးျခင္းအမႈသည္လည္း  ထိုေခတ္ကပင္ ႐ွိေနေၾကာင္း ထင္႐ွား၏။ ပုဂံၿမိဳ႕႐ွိ အခ်ိဳ႕ဘုရားမ်ားတြင္ ေ႐ွးႏွစ္ေပါင္း႐ွစ္ရာေက်ာ္မွ ေရးသား ျခယ္လွယ္ထားခဲ့ေသာ ပန္းခ်ီကားမ်ားကိုပင္ ယခုတုိင္ လတ္လတ္ဆတ္ဆတ္ ေတြ႕႐ွိႏုိင္ေပသည္။ ထုိ႕ျပင္  စည္ ပတ္သာ စေသာ တူရိယာ ငါးပါးတို႕ကို တီးၾကမႈတ္ၾကသူမ်ားလည္း ႐ွိၾက၏။ ကူနီဘုရား ေက်ာက္စာ တြင္ -
ပဥၥဂၤတုရ္ မည္ေသာ  စည္ ညႇင္းျဖင့္ ႏိႈ္း ထ ထ ေသာ စည္းစိမ္လိုဝ္ရကား၊ စည္ႀကီးပန္တ်ာ ျပဳေသာ စည္သည္ကား ငါသူစာ၊ ငါမတ္၊ ငါမရန္း၊ ငါဖုန္ဆုမ္၊ ပသာသည္ကား ငါသူရိ္၊ ခြက္ခြင္းသည္ကာ ငါျဖဴ
စသည္ျဖင့္ ေရးသားသည္ကို အေထာက္အထား ျပဳႏိုင္သည္။ မင္းဝိုင္းေက်ာင္း ေက်ာက္စာ႐ွိ၊ အလွဴစာရင္း… အမူကြန္းတင္၏။ ….သစ္တလာတြင္ ထည့္၏။ ေ႐ႊေပ႐ွစ္ခ်ပ္၊ ေ႐ႊခ်ည္ဖြဲ႕၏။ သစ္က်မ္းေဆးေရးတည္ဟူေသာ စကားတို႕ကို ေထာက္ေသာ္ ေဆးေရးအပ္ေသာ သစ္က်မ္းမ်ား ႐ွိေၾကာင္းကို သိရ၏။

ေက်ာက္စာတိုင္းလိုလို၌ပင္ လယ္ေျမမ်ားအေၾကာင္း ပါ႐ွိသည္။ သို႕ျဖစ္၍ လယ္လုပ္ကာ အသက္ေမြး မူကို ျပဳလုပ္ၾကသူမ်ားလည္း ႐ွိၾကေပမည္မွာ ယံုမွားဖြယ္ မ႐ွိေခ်။ ဘုရား၊ ဂူ၊ ေက်ာင္းမ်ားကို တည္ေဆာက္ၿပီး ၾကသည့္ အခါ ေယာက်္ား မိန္းမေပါင္း မ်ားစြာတို႕ကို ေက်းကၽြန္အျဖစ္ျဖင့္ ဘုရားတည္ထားသူက လွဴဒါန္းေလ့ ႐ွိသျဖင့္ ဘုရားကၽြန္၊ ေက်ာင္းကၽြန္၊ ပိဋကတ္ကၽြန္မ်ား ျဖစ္ၾကရကုန္၏။ ထိုသူတို႕မွ ဆက္ႏြယ္ ေပါက္ဖြားၾက ေသာ သားစဥ္ေျမးဆက္ ဟူသမွ်တို႕သည္လည္း ေက်းကၽြန္ဘဝမွ လြတ္ၾကမည္ မဟုတ္ေတာ့ေခ်။ သို႕ျဖစ္၍ ပုဂံေခတ္သည္ ယခုေခတ္ကဲ့သို႕ မဟုတ္။ ကၽြန္မ်ိဳးကၽြန္ႏြယ္ဟူ၍ သီးျခား႐ွိမည္ဟု စဥ္စားေတြးေတာဖို႕ရန္ ျဖစ္သည္။ လူမ်ား သံုးစြဲၾကေသာ ေငြေၾကးမွာလည္း တစ္က်ပ္၊ ႏွစ္က်ပ္ စသည္ျဖင့္ ေငြစိုင္ ေငြခဲကို ခ်ိန္တြယ္ ျဖတ္ေတာက္ကာ သံုးစြဲၾကဟန္ လကၡဏာ ႐ွိသည္။ က်ပ္ ခ်ိန္ျဖင့္ သံုးေၾကာင္းကို စူ႒ာမဏိ ဘုရားေျမာက္  ေလးမ်က္ႏွာ ဘုရားေက်ာက္စာ၌ -
ပန္းပယ္ေပးသလည္း ၄ က်ပ္၊ ကူေရးေသာ ပန္းခ်ီေပးသလည္း
၇။ ေက်ာင္းေရးေသာ ပန္းခ်ီေပးသလည္း ၁၂ဝ
စသည္ျဖင့္ ေတြ႕႐ွိရသည္။

ဤစကားရပ္၌ ပန္းပဲသမားကို ေလးက်ပ္ေပးရ၏။ ပန္းခ်ီသမားကိုခုႏွစ္က်ပ္ေပးရ၏ ဟူေသာစကားကို ေတြး႐ႈပါကပန္းပဲအတတ္သည္ပင္ပန္းစြာလုပ္ရေသာ္လည္း မပင္ပန္းေသာ ပန္းခ်ီအတတ္ေလာက္ အဖိုးမတန္ေၾကာင္း သိႏိုင္သည္။ သို႕ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ေက်ာက္စာ ထြန္းကားေသာ ပုဂံေခတ္တြင္ စီရင္အုပ္ခ်ဳပ္ျခင္းဘက္၌ ဘုရင္သည္ အၾကီးအမွဴးျဖစ္လ်က္ ေသနာပတိ၊ မွဴးႀကီးမတ္ရာ၊ ၿမိဳ႕စာ၊ ႐ြာစား၊ သံပ်င္၊ ကလန္၊ စာခ်ီ အစ႐ွိ သည္တို႕ အဆင့္ဆင့္ အုပ္ခ်ဳပ္ၾကေၾကာင္းကို ေတြ႕႐ွိႏိုင္သည္။ ဆင္းရဲသားမ်ားဘက္တြင္ ေ႐ႊထည္၊ ေငြထည္၊ ေၾကးထည္ အစ႐ွိေသာ လုပ္ငန္းေဆာင္တာမ်ားကို ျပဳလုပ္ေသာ ပန္းထိမ္သည္မ်ား၊ ေဆးေရမြမ္းမံျခင္းကို ျပဳလုပ္ၾကေသာပန္းခ်ီသမားမ်ား၊ သီးခ်င္းသည္မ်ား၊တူရိယာတီးမႈတ္ၾကသူမ်ား၊ကေခ်သည္မ်ားႏွင့္လယ္သမား မ်ား ႐ွိၾကေပလိမ့္မည္။ အနိမ့္ဆံုး အဆင့္အတန္း၌ကာ ဘုရားကၽြန္၊ ေက်ာင္းကၽြန္၊ ပိဋကတ္ကၽြန္းတို႕ပင္ ျဖစ္ၾကသတည္း။
ေက်ာက္စာမ်ားကို ရာဇဝင္ဘက္မွ တစ္ဖန္ ၾကည့္႐ႈျပန္လွ်င္လည္း အလြန္ အသံုးဝင္ အဖိုးထိုက္တန္ ေၾကာင္းကို ေတြ႕႐ွိရ၏။ ျမေစတီေက်ာက္စာတြင္ ႀတိဘုဝနာဒိတ်ဓမၼရာဇာ ေခၚ က်န္စစ္မင္းသားသည္ သာသနာႏွစ္ ၁၆၈၂တြင္ နန္းတက္သည္ဟု ဆို၏။ ထိုႏွစ္သည္ ေကာဇာသကၠရာဇစ္ ၄၄၆ ခုႏွစ္ က်ေရာက္၏။ ထိုသကၠရာဇ္သည္ ေနာက္ေရးေသာျမန္မာရာဇဝင္တို႕၌ ေဖာ္ျပေသာ က်န္စစ္မင္း နန္းတက္ သကၠရာဇ္တို႕ႏွင့္ မညီညြတ္၊ ျမေစတီေက်ာက္စာသည္ မူလေ႐ွးေခတ္ကပူပူေႏြးေႏြး ေရးထိုးခဲ့ေသာ ေက်ာက္စာျဖစ္ျခင္းေၾကာင့္ ဤထက္ မွန္ကန္ေသာ အကိုးအကားမွ မ႐ွိသေလာက္ ႐ွားပါ၏။ ထိုျပင္ ေ႐ွးမင္းမ်ား၏ ဇာတာေတာ္ပံု ရာဇဝင္ ႏွင့္တိုင္ဆိုင္ၾကည့္ေသာအခါလည္း ထိုေက်ာက္စာပါ သကၠရာဇ္ႏွင့္ တူညီေၾကာင္းကို ေတြ႕႐ွိရသည္။ သို႕ျဖစ္၍  က်န္စစ္မင္းသား နန္းတက္သကၠရာဇ္အမွန္ကို ဤေက်ာက္စာက ေဖာ္ျပသည့္အတြက္ ရာဇာဝင္လိုက္စာသူ တို႕အဖို႕ အထူးအသံုးဝင္ေလသည္။ ထိုျပင္ ဤသကၠရာဇ္ကို ေထာက္၍ အေနာ္ရထာ နန္းသက္ကုန္သည့္  သကၠရာဇ္ကိုလည္း ဆက္လက္သိႏိုင္ေသးသည္။ ဤမွ်မကေသး၊ က်န္စစ္မင္းသား၏ နန္းစံႏွစ္အမွန္ကိုၾကည့္႐ွဳ႕ျခင္းအားျဖင့္အေလာင္းသည္သူ၏နန္းတက္ႏွစ္ကိုလည္းဆက္လက္သိသာႏိုင္၏။ ထိုျပင္ျမေစတီေက်ာက္စာ၌ ရာဇာကုမာမည္ေသာ မင္းသားသည္ က်န္စစ္မင္း၏ သားျဖစ္ေၾကာင္းကို ဆို၏။ ထိုမင္းသားကား ႀတိေလာက ဝဋံသကာေဒဝီ အမည္ခံေသာ သမၺဴလ၏ သားပင္ျဖစ္သည္။ သို႕ရာတြင္ သမၺဴလသားအမိမွာ က်န္စစ္မင္းႀကီးက ေျမးေတာ္ အေလာင္းစည္သူကို အိမ္ေ႐ွ႕ႏွင္းၿပီးမွ သာလွ်င္ပုဂံထီးနန္းသို႕ ေတာအရပ္မွ ေရာက္လာသျဖင့္ ရာဇကုမာ မင္းသားသည္သားျဖစ္လ်က္ႏွင့္ ထီးနန္းမရ ျဖစ္ေလသည္။ ဤကား ေ႐ွ႕ေ႐ွ႕က မင္းမ်ားထားမိ ေသာ  ကတိကိုတည္ၾကည္ေစာင့္ထိန္းျခင္းပင္ျဖစ္၏။ က်န္စစ္မင္း၌ သား႐ွိေၾကာင္းကို ျမေစတီေက်ာက္စာက ေကာင္းမြန္စြာ ႐ွင္းလင္းျပဆိုေပးသတည္း။

ဒိသာပါေမာက္ ေက်ာက္စာကို ေထာက္ထားျခင္းျဖင့္လည္း တ႐ုတ္ေျပးမင္းလက္ထက္၌ တ႐ုတ္လူမ်ိဳး တို႕သည္ ျမန္မာျပည္သို႕ လာေရာက္တိုက္ခိုက္၍သာ ျမန္မာျပည္ ပ်က္ရသည္မဟုတ္။ အျခားျပည္တြင္းရန္ တစ္ခုခုလည္း ႐ွိလိမ့္ဦးမည္ ျဖစ္ေၾကာင္းကို ေတြး႐ႈသိျမင္ႏိုင္သည္။ ဒိသာပါေမာက္သည္ ရဟန္းျဖစ္လ်က္ႏွင့္ တ႐ုတ္ျပည္သို႕ သံအျဖစ္ျဖင့္ သြားေရာက္ကာ ျမန္မာျပည္ တိုင္းေရးျပည္မႈကို ေဆာင္႐ြက္သည္ကို ေတြ႕ရသျဖင့္ ေ႐ွးေခတ္ကပင္ ရဟန္းေတာ္မ်ားသည္ တိုင္းျပည္ေရးရာေလာကီမႈမ်ားတြင္ ဝင္ေရာက္ေဆာင္႐ြက္ ေၾကာင္းကို သိသာႏိုင္သည္။ ေဇယပြတ္ ဘုရားေက်ာက္စာတြင္ ဥဇနာမင္းသည္ ေဇယပြတ္အမတ္အား ေျမေပး၏။ အမတ္ႀကီးသည္ ထိုေျမကို ဘုရာအား လွဴဒါန္း၏။ က်စြာမင္းလက္ထက္တြင္ ထိုေျမကို သိမ္းယူသ ျဖင့္ ေက်ာင္းေနဘုန္းႀကီးက ဘုရားကို လွဴခဲ့ေၾကာင္းေျပာဆိုေသာအခါ မင္းႀကီးက စံုစမ္း၍ ဟုတ္မွန္သျဖင့္ ထိုေျမကို ျပန္ေပးရ၏။ ဤအေၾကာင္းကို ေထာက္ထားျခင္းအားျဖင့္ ေ႐ွးေခတ္က ရဟန္းေတာ္မ်ားသည္မ်ားစြာ ၾသဇာတိကၠမ ႐ွိေၾကာင္း ထင္႐ွားေပသည္။ ယင္းသို႕ ၾသဇာတိကၠမ ႐ွိေနရျခင္း အေၾကာင္းမွာလည္းပုဂံျပည္သူ ျပည္သားမ်ားသည္ ရတနာသံုးပါး၊ ဘုရား၊ တရား၊ ရဟန္းေတာ္မ်ားကို အလြန္တရာ ၾကည္ညိဳ ေလးျမတ္ၾကေသာေၾကာင့္ ျဖစ္၏။ ၾကည္ညိဳေလးျမတ္သည့္ အတိုင္းလည္း တည္ေဆာက္ခဲ့ေသာ ဘုရားေစတီ ဂူေက်ာင္းတို႕သည္ ယခုေခတ္တိုင္ေအာင္ပင္မ်ားျပားတည္႐ွိၾက၏။

ေက်ာက္စာမ်ားတြင္လည္းမ်ားေသာအားျဖင့္ ဘုရားပုထိုးမ်ားကို မည္သို႕တည္ေၾကာင္း၊မည္မွ်ေလာက္  ေက်းကၽြန္လယ္ေျမမ်ားကို လွဴခဲ့ေၾကာင္း၊ မည္သည့္ဆုကို လိုခ်င္ေၾကာင္း၊ ဘုရားဖ်က္ဆီးသူမ်ားအား မည္ကဲ့သို႕ေသာ အတိဒုကၡတို႕ကို ေတြ႕ေစခ်င္ေၾကာင္း၊ ေကာင္းမႈေတာ္မ်ားကို ခ်ီးပင့္ေသာသူတို႕ အဖို႕ မည္သည့္ဆုမ်ားရေစလိုေၾကာင္း စသည့္တို႕ကိုေရးသားထား၏။ အကယ္၍ ထိုအေၾကာင္းအရာ တို႕အျပင္ တိုင္းရင္ျပည္မႈ စီရင္အုပ္ခ်ဳပ္ပံုႏွင့္ လူမ်ား ေနထိုင္ဆက္ဆံပံု အေၾကာင္းမ်ားကိုလည္း အႏွ႔ံအျပား ေရးသားထားမည္ဆိုပါက ေက်ာက္စာလိုက္စာသူတို႕သည္ ေ႐ွ႕ေခတ္အေၾကာင္းကို ယခုထက္ပင္ တိုးတက္သိ႐ွိႏိုင္ရန္ အေၾကာင္း႐ွိေပ သတည္း။

ပုဂံေကာင္းစားေသာေခတ္တြင္ ေက်ာက္စာျဖင့္ သီးျခားစြာ ေရးသားခဲ့ေသာ ကဗ်ာလကၤာမ်ားကို  မေတြ႕ရေခ်။
သိုးကေလ၊ ပုပၸါးနတ္ေတာင္၊ အေခါင္ျမင့္ဖ်ား၊ စံုေတာျပား၌၊
န႔ံ႐ွား ႀကိဳင္လြင့္၊ ခါတန္ပြင့္သည္၊ ေ႐ႊႏွင့္ယိုးမွား ၊ ပန္းစကား။
ဟု ပထမပိုဒ္ခ်ီ ပုပၸါးနတ္ေတာင္ဖြဲ႕လကၤာ။
သူတည္းတေယာက္၊ ေကာင္းဘို႕ေရာက္မူ၊ သူတေယာက္မွာ၊
ပ်က္လင့္ကာသာ၊ ဓမၼတာတည္း။
ဟု ပထမပိုဒ္ခ်ီ အနႏၱသူရိယ လကၤာတို႕ကား ထင္႐ွားလ်က္ ႐ွိၾက၏။ သို႕ေသာ္ ေက်ာက္ေပၚတြင္ ေရးသားလ်က္ မေတြ႕ရသျဖင့္ ထိုကဗ်ာတိုု႕ကိုမည္သည့္ သကၠရာဇ္တြင္ ေရးသားသည္ဟူ၍ တပ္အပ္ေသခ်ာစြာ မသိရေပ။ ေသခ်ာစြာ ဆံုုးျဖတ္ရန္လည္း မလြယ္ကူေခ်။  ဒုတိယ ကဗ်ာကိုမူကား နရပတိစည္သူ မင္းႀကီး လက္ထက္ သကၠရာဇ္ ၅၃၆ ခုႏွစ္တြင္ မင္းယဥ္ နရသိခၤ၏ အထိန္းေတာ္ အနႏၱသူရိယ အမတ္သည္ မင္းျပစ္ ဒဏ္ ရာဇသံေၾကာင့္ ေသရမည့္ဆဲဆဲတြင္ ေရးသားခဲ့ေသာ ကဗ်ာျဖစ္သည္ဟု အမ်ားယံုၾကည္ၾက၏။မွတ္သား စံတင္ေလာက္ေသာ တရားသေဘာမ်ား ပါ႐ွိ၏။ ကိုယ္ခႏၶာ စည္းစိမ္ဥစၥာတို႔၏ မၿမဲတတ္ေသာ အနိစၥသေဘာ တရားသည္ မွန္လွေပစြတကားဟု ေရးသားသည့္အခါ ထင္ျမင္ေအာက္ေမ့ဟန္ လကၡဏာ႐ွိသည္။ ေသရမည္႕ဆဲဆဲတြင္ကိုယ္တိုင္ ဒိဌေတြ႕ႀကံဳရသည္႕အေၾကာင္းကို စပ္ဆိုခဲ့ျခင္းေၾကာင့္ စိတ္ဓာတ္ကိုထိခိုက္ ေလာက္ေအာင္ တိုတိုႏွင့္ပင္ ေကာင္းလွ၏။ ထိုလကၤာ ၄ ပိုဒ္အစခ်ီ အသီးသီးတို႕သည္ တစ္ခုႏွင့္တစ္ခု တူညီၾကသည္မဟုတ္။ အဆံုးခ်တြင္လည္း စကား႐ွစ္လံုးျဖင့္ ေရးသားထား၏။ လကၤာသေဘာ အစစ္ျဖင့္ စပ္ဆိုထားသည္ဟု ဆိုရေခ်မည္။ ပုပၸါးနတ္ေတာင္ဖြဲ႕မွာကား အနႏၱသူရိယ လကၤာႏွင့္ စပ္ဆိုပုံခ်င္းမတူ။ အစခ်ီပံု၊ အဆံုးခ်ပံုတို႕ႏွင့္တကြ ဖြဲ႕ႏြဲ႕ပံုအေၾကာင္းအရာ တို႕မွာ ရတုသေဘာသို႕ မ်ားစြာသက္ဝင္ေနျခင္းတို႕ေၾကာင့္ ပုပၸါးနတ္ေတာင္ဖြဲ႕သည္ ရတုျဖစ္သည္ဟု ေခၚဆို မွားမည္ မဟုတ္ေခ်။ ပုဂံေခတ္အဆံုး ပင္းယေခတ္ တြင္ေပၚေပါက္သည္႕ ရတုျဖစ္တန္ရာ၏ဟု ယူဆရ႐ွိသည္။ အခ်ဳိ႕ကမူကား ထိုလကၤာပါစကားမ်ား၏ အဓိပၸာယ္ အရိပ္အႁမြတ္ကို ေထာက္၍ ပုဂံ၊ ေသဥ္လည္ေၾကာင္ၾကီးမင္း လက္ထက္တြင္ ေပၚေပါက္ဟန္ တူသည္ဟုယူဆၾက၏။
ျမကန္သာ၊ ေတာင္က်ေခ်ာင္းေတး၊ ေရဝင္ေျပးလွည္႕၊ ေရးဧ
ၾကည္စြာ ၊ ကန္ပိုင္မာလ်က္၊ ၾကာေပါင္းထံုထံု၊ ဌက္မ်ိဳးစုံသည္၊
ဝတႎသာက၊ နႏၵာေလာ၊ တူစြ ဟုတၱာ။
ဤ ျမကန္လကၤာသည္ကား လိုရင္းအဓိပၸါယ္ကို စကားတိုတုိျဖင့္ ေဖာ္ျပသည့္ျပင္၊ ေက်ာက္စာ စကားေျပတြင္သံုးစြဲေသာ စကားအခ်ိဳ႕တို႕ ပါ႐ွိျခင္းေၾကာင့္ ပုဂံေကာင္းစားေသာေခတ္တြင္ ေရးေသာကဗ်ာဟု ယူဆရန္႐ွိသည္။

ဤလကၤာႏွင့္ပတ္သက္၍ စဥ္းစားရန္ အေၾကာင္းတစ္ခုမွာ ဤသို႕တည္း။ ပုဂံျပည္တြင္ တူး႐ြင္းေတာင္ ေျခရင္း႐ွိျမကန္ကမ္းပါး၌ တည္႐ွိေသာ ျမကန္ေက်ာက္စာတုိင္တစ္ခု ႐ွိ၏။ ထိုေက်ာက္စာတုိင္၏ ေလးမ်က္ႏွာ ၌ ေရးထိုးထားေသာ မြန္ေက်ာက္စာကို ဖတ္႐ႈ႕ေသာ္ ထိုကန္ကို က်န္စစ္သားမင္းသည္ ခပ္သိမ္းေသာ လူအေပါင္းတို႕၏ အက်ိဳးငွာတူးၿပီးလွ်င္ မဟာနိဗၺာန္ လက္ေဆြခ်ီေရ ဟူ၍ အမည္ေပးခဲ့ေၾကာင္း သိရ၏။ ဓမၼဝိလာသ ေက်ာက္စာမ်ားအျပင္ သကၠရာဇ္ ၅၃၆ခု နန္းတက္ေသာ ပုဂံ နရပတိစည္သူမင္းလက္ထက္ ဒလၿမိဳ႕ စီရင္စု ပတိပၸေဓယ်႐ြာ ဇာတိ၊ရဟန္းမည္ ႐ွင္သာရိပုတၱရာ၊ တံဆိပ္အမည္ ဓမၼဝိလာသာ ပုဂိၢဳလ္သူျမတ္ ဒလၿမိဳ႕တြင္ သီတင္းသံုးေနစဥ္ မႏုရင္းဓမၼသတ္ကို မွီ၍ စီရင္သည့္ ဓမၼဝိလာသ ဓမၼသတ္က်မ္းကို ေတြ႕႐ွိရ၏။ ဓမၼဝိလာသ မေထရ္သည္ ဓမၼသတ္က်မ္းကို ျပဳရာျမန္မာဘာသာျဖင့္ မဟုတ္၊ ပါဠိဘာသာျဖင့္ ေရးသည္။ ထို ပါဠိက်မ္းမွ အနက္ျပန္ေသာ ျမန္မာက်မ္းသာ က်န္ရစ္ခဲ့၍ မူလ ပါဠိက်မ္းကား ပေပ်ာက္သြားသည္ဟူ၍ အခ်ိဳ႕ ဆရာတို႕ အယူ႐ွိၾကသည္။ ဓမၼဝိလာသသည္ မြန္ဘုန္းေတာ္ႀကီး ျဖစ္သည္ကိုလည္းေကာင္း၊ မြန္ဘာသာျဖင့္ ဓမၼဝိလာသဓမၼသတ္က်မ္း ႐ွိေသးသည္ကိုလည္းေကာင္း ေထာက္ေသာ္ ထိုအယူကား ယုတၱိ႐ွိတန္ ရာ၏။ စကားအသံုးအႏႈန္း ေဝါဟာရ ေ႐ႊ႕ေျပာင္းျခင္းကိုေထာက္ေသာ္ ျမန္မာ ဓမၼဝိလာသ ဓမၼသတ္က်မ္းသည္ ပုဂံေခတ္ကို မမီ။ အေတာ္အတန္ ေနာက္က်မွ ေရးသားေသာ က်မး္ျဖစ္သည္ ဟုလည္း ယူဆရန္အေၾကာင္း႐ွိ၏။

ပုဂံေခတ္စာေပ၌ မည္သည့္အတြက္ေၾကာင့္ လကၤာအေရးအသား နည္းပါးရသနည္း။ မည္သည့္ အေၾကာင္းေၾကာင့္ ေက်ာက္စာျဖင့္ လကၤာမ်ားကို မေရးသားခဲ့သနည္း။ လကၤာကို မေရးႏုိင္၍ ေပေလာ၊ သို႕တည္းမဟုတ္ မေရးလို၍ေပေလာ ဟူေသာ အေမးမ်ိဳးတို႕ကို ေမးျမန္းကာ ဆင္ျခင္အပ္ေပသည္။ စင္စစ္အားျဖင့္  ပုဂံေခတ္႐ွိ ေ႐ွးလူေဟာင္းတို႕သည္ လကၤာကိုမေရးတတ္ ဟူ၍ကား မဆိုသာေခ်။ ပရိမၼ ထီးလိႈင္႐ွင္ ဘုရားေက်ာက္စာ၌ ဥႆလမည္၊ တန္လိုင္းျပည္ကိုဝ္၊ နည္နည္ညက္ညက္၊ ဖ်က္ေခ်ၿပီး႐ွယ္ ဟူ၍ လည္းေကာင္း၊ လွည္းေထာက္ဘုရားေက်ာက္စာ၌ အျပစ္႐ွစ္ပါး၊ တန္ဆယ္ပါးလွ်င္၊ ထင္႐ွားမ်က္ေမွာက္၊ ေရာက္ေစေသာ ဟူ၍လည္းေကာင္း၊ နားေတာင္းတပ္ဘုရား ေက်ာက္စာ၌ အမ်ိဳဝ္းခုႏွစ္ဆက္၊ ညက္ညက္ၿပဳန္း တီး၊ ပ်က္စီးေစေသာ ဟူ၍လည္းေကာင္း၊ ပုဂံေက်ာက္စာစကားေျပမ်ား၌ ေတြ႕ရေသာ လကၤာကာရန္တို႕ကို ေထာက္ျခင္းျဖင့္ သိသာႏုိင္သည္။ ထိုသူတို႕တည္ထားခဲ့ေသာ အာနႏၵာဘုရား၊ သဗၺညဳဘုရားတို႕၏ ႀကီးက်ယ္ခမ္းနားဆန္းၾကယ္ ခုိင္မာပံုတို႕ကို ၾကည့္႐ႈ႕ျခင္းအားျဖင့္လည္း ေ႐ွးေခတ္ ျမန္မာလူမ်ိဳးတို႕၏ ဥာဏ္ရည္ဥာဏ္ သြားသည္ မည္မွ်ထက္ျမက္ေၾကာင္း ထင္႐ွား၏။ ျမန္မာစာအေရးအသားသည္ အစို႕၊ အေညႇာက္ေပါက္စ ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ဥာဏ္ထက္ျမက္သည့္အေလ်ာက္ လကၤာကို ေရးသားမည္ဆိုပါက ထုိက္သင့္သေလာက္ ေကာင္းမည္ မွန္ေသာ္လည္း သာလြန္အေရးႀကီးေသာ စကားေျပအေရးအသားကိုသာ ႏုိင္ႏုိင္နင္းနင္း ေရးသားျခင္း ျဖစ္ေပသည္ဟု ေတြးေတာရာ၏။

တစ္နည္းအားျဖင့္လည္း ထိုပုဂံေခတ္၌ပင္သထံုျပည္မွ ပိဋကတ္သံုးပံုကိုပင့္ေဆာင္လ်က္ ဗုဒၶသာသနာ သည္ ပုဂံျပည္သို႕ ကူးေျပာင္းကာအျမစ္တြယ္စျပဳသည္ ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ေ႐ွးယခင္က မိစၧာအယူကို ယူမိမွားသူတို႕သည္ တရားအစစ္အမွန္ကို ေတြ႕ၾကရေလၿပီဟု သေဘာပိုက္လ်က္ ယံုၾကည္ ေလးျမတ္သူမ်ား ျဖစ္ၾကေလသည္။ လွည္းဝင္႐ိုးသံ၊ တညံညံ၊ ပုဂံဘုရားေပါင္း ဟူ၍ပင္ ပုဂံေခတ္႐ွိ လူအေပါင္းတို႕ တည္ခဲ့ေသာ ဘုရား ပုထိုးတို႕၏ မ်ားျပားေၾကာင္းကို စကားဆိုစမွတ္ ျပဳၾကေလသည္။ ယင္းသို႕ ဗုဒၶသာသနာကို အထူးသျဖင့္ ယံုၾကည္အားထားၾကသူမ်ား ျဖစ္သည္အားေလ်ာ္စြာ လကၤာ၊ ရတု သီကံုးမႈတို႕သည္ ဂီတႏွင့္သာ သက္ဆုိင္ သျဖင့္ ဘုရားကိုယ္ေတာ္ျမတ္ ေဟာၾကားေသာ တရားေတာ္ႏွင့္ မလိုက္ေလ်ာေလေသာေၾကာင့္ လကၤာကို အေရးအသား နည္းၾကေလသည္ဟု ယူဆဖြယ္ရာလည္းျဖစ္၏။ အမ်ားအားျဖင့္ ေက်ာက္စာမ်ားကို ေရးသား ရာ၌ စာသားကို ဘုန္းႀကီးရဟန္းမ်ားက ေရးေပးၿပီးမွ ေက်ာက္ျပားေပၚတြင္ စာထြင္းသမားက တစ္ဖန္ ကူးေရး ေလ့ ႐ွိသည္။ ယခုေခတ္၌ပင္ ဘုရားပုထိုး၊ ဂူေက်ာင္း စသည္မ်ားကို တည္ေဆာက္လွဴဒါန္းၿပီး ေက်ာက္စာ စိုက္ထူရာ၌ ေက်ာက္ျပားေပၚတြင္ စာထြင္းသမားကကူး၍ ေရးရန္အတြက္ စာကိုစီကံုးရန္ ဘုန္းႀကီးရဟန္းမ်ား အားေတာင္းပန္ၾကရသည္။ အဘယ္ေၾကာင့္ဆိုေသာ္ ေက်ာင္းကန္ဘုရား အစ႐ွိေသာ အေဆာက္အအံုတို႕ကို လွဴဒါန္းျခင္းသည္ ေလာကုတၱရာေရးျဖစ္သည္။ ထို ေလာကုတၱရာေရးတြင္ ရဟန္းေတာ္မ်ားသည္ လူမ်ားထက္ သာ၍ သိကၽြမ္းနားလည္ၾကသည္ဟု အယူ႐ွိၾက၏။ ထိုနည္းအတူ  ပုဂံေကာင္းစားေသာေခတ္၌ မ်ားေသာအား ျဖင့္ ဘုန္းႀကီးရဟန္းမ်ားက စာစီကံုးေပးရသည္ျဖစ္၍ လကၤာ၊ ရတုမ်ားကို ဂီတဟု သေဘာပိုက္ကာ ေရးသား ျခင္းမျပဳၾကသျဖင့္ ေက်ာက္စာတြင္ စကားေျပမ်ား၍ လကၤာမွာ မ႐ွိသေလာက္ ပါး႐ွားရျခင္း ျဖစ္ေပသည္ဟု ေတြးေတာ ရေပမည္။တစ္နည္းအားျဖင့္လည္း အကယ္၍ လကၤာကိုယခုေတြ႕႐ွိရသည္ထက္ ေက်ာက္ေပၚတြင္ ျဖစ္ေစ၊ေပေပၚတြင္ျဖစ္ေစ ပိုမိုကာေရးသားခဲ့ၾကသည္ ျဖစ္ေစကာမူ၊ ပုဂံေကာင္းစားေသာ ေခတ္ႏွစ္ေပါင္း႐ွစ္ရာေက်ာ္ လြန္ေျမာက္ခဲ့ၿပီျဖစ္ေသာေၾကာင့္ အခ်ိဳ႕စာေပတို႕သည္ မုခ် ေပ်ာက္ပ်က္ ရေပမည္။ ျမန္မာတို႕သည္ စစ္တုိက္ခုိက္ၾကျခင္းကို ႀကိဳက္ႏွစ္သက္သူမ်ား ျဖစ္ၾက၍ စစ္တုိက္ခုိက္ျခင္းျဖင့္ ထီးက်ိဳးစည္ေပါင္ မင္းေျပာင္းမင္းလႊဲ ျဖစ္ၾကသည့္အခါ စာေပတို႕သည္ ေပ်ာက္ပ်က္ကုန္ၾကရျပန္၏။

နိဒါန္း

သမုိင္းဟူသည္ ေ႐ွးေ႐ွးက ျဖစ္ပ်က္ခဲ့ေသာ အေၾကာင္းအရာမ်ားကို စုေပါင္း၍ စကားေျပျဖင့္ျဖစ္ေစ၊ လကၤာျဖင့္ျဖစ္ေစ ေရးသားထားသည့္ စာေပမ်ား၏အမည္ ျဖစ္သည္။ ဤသို႕ျဖစ္သည္ကိုေထာက္လွ်င္ ကၽြႏု္ပ္တို႕ လက္ထက္မတိုင္မီက ေပၚေပါက္ထြန္းကားခဲ့ေသာ ျမန္မာစာစု၊ ျမန္မာမႈမ်ားကို အစီအစဥ္ ႏွင့္တကြ ေဖာ္ျပအပ္ေသာ ဤစာအုပ္ကိုလည္း “ျမန္မာစာေပသမုိင္း’’ ဟူေသာ အမည္ကိုေပးရန္ အသင့္ေလ်ာ္ဆံုးျဖစ္သည္ဟု ထင္ျမင္မိ၏။

ပါေမာကၡ ဦးေဖေမာင္တင္ (၁၈၈၈ - ၁၉၇၃)

ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ အင္းစိန္ ေပါက္ေတာရပ္၌ အဖ ဦးေဖ၊ အမိ ေဒၚၿမိဳင္တို႕က (၂၄ ဧၿပီလ ၁၈၈၈) တြင္ ဖြားျမင္သည္ ။ ေမြးခ်င္း (၆)ေယာက္တြင္ ပဥၥမေျမာက္ျဖစ္သည္။ ငယ္မည္ ေမာင္ဘတင္၊ ေနာင္တြင္ ေမာင္တင္ မွသည္ ေဘေမာင္တင္၊ ေဖေမာင္တင္ ဟု အမည္ေျပာင္းသည္။

ျမန္မာစာေပသမိုင္းwebsite အစ

 ျမန္မာစာေပသမိုင္း စာအုပ္ကို
၁၉၃၈ ခုႏွစ္တြင္ ပထမဆံုးအႀကိမ္အျဖစ္ ဇမၺဴ႕မိတ္ေဆြတိုက္မွ စတင္ထုတ္ေဝခဲ့ၿပီး သုဓမၼဝတီတိုက္မွ ဒုတိယအႀကိမ္အျဖစ္ ၁၉၄၇ ၊ တတိယအႀကိမ္အျဖစ္ ၁၉၄၈ ၊ စတုတၳအႀကိမ္အျဖစ္ ၁၉၅၅ ၊ ပဥၥမအႀကိမ္အျဖစ္ ၁၉၅၈ ခုႏွစ္မ်ားတြင္ ထုတ္ေဝခဲ့ကာ ၊ ဆဌမအႀကိမ္အျဖစ္ ၁၉၆၅ ခုႏွစ္တြင္ တကၠသိုလ္မ်ားပံုႏွိပ္တိုက္တြင္ လည္းေကာင္း ၊ သတၱမအႀကိမ္အျဖစ္ ေအာင္စည္စာေပတိုက္မွ ၁၉၇၁ ခုႏွစ္တြင္ လည္းေကာင္း ၊ အဌမအႀကိမ္အျဖစ္ စိန္ပန္းၿမိဳင္စာေပတိုက္မွ ၁၉၇၇ ခုႏွစ္တြင္ လည္းေကာင္း ၊ စံပယ္ဦးတိုက္မွ နဝမအႀကိမ္အျဖစ္ ၁၉၈၇ ၊ ဒသမအႀကိမ္အျဖစ္ ၂ဝဝ၃ ခုႏွစ္မ်ားတြင္ လည္းေကာင္း ၊ ဧကဒသမအႀကိမ္အျဖစ္ ၂ဝ၁၃ခုႏွစ္တြင္ ရာျပည့္စာအုပ္တိုက္မွ ထုတ္ေဝခဲ့ၿပီး ျဖစ္ပါသည္။