ထိုျပည္စုန္ေမာ္ကြန္းကို သကၠရာဇ္ ၈၃၄ခုႏွစ္တြင္ စစ္လ်င္ေထာင္မွဴး ႐ွင္ေထြးညိဳအမည္႐ွိေသာ စာဆိုေတာ္က ဖြဲ႕ဆိုခဲ့သည္။ ထိုစာဆိုေတာ္သည္ အဝဘုရင္ နရပတိႀကီး ၈ဝ၄-၈၃ဝ လက္ထက္မွစ၍ ေ႐ႊနန္းေၾကာ့႐ွင္ နရပတိ ၈၆၃-၈၈၈ လက္ထက္ေတာ္တိုင္ စစ္သူရဲ တစ္ေထာင္ေပၚတြင္ အုပ္ခ်ဳပ္ရေသာ ဗိုလ္မွဴးကေလးျဖစ္သည္။ (စစ္လ်င္ဟူေသာ စကားမွာ စစ္တပ္မေတာ္ႀကီး၏ ေရွ႕ေတာ္မွ အဦးဆံုးထြက္ခြာသြားရေသာ ကင္းစမ္း စစ္တပ္မေတာ္ ျဖစ္သည္။) ႐ွင္ေထြးညိဳသည္ ျပည္စုန္မင္းႀကီးႏွင့္အတူ ညီေတာ္မင္းႀကီးစြာကို ႏွိမ္နင္းရာသို႕ လိုက္ပါသြားၿပီးလွ်င္ အျပန္တြင္ ဤေမာ္ကြန္းကိုေရးသားသည္။ ဤေမာ္ကြန္းမွာ ေမာ္ကြန္း မည္ကာမဟုတ္။ ေရလားအဖြဲ႕ သေဘာမ်ိဳးအပါအဝင္ ျဖစ္သည္။
ေနာက္ေနာင္ ေပၚေပါက္ လတၱံ႕ေသာ ေရလားအဖြဲ႕မ်ား၏ ေ႐ွ႕ေတာ္ေျပးလည္းျဖစ္သည္။ ဤေမာ္ကြန္းတြင္ လိုရင္းအခ်က္ထက္ မပိုလြန္ေစဘဲ တိုတိုတုတ္တုတ္နွင့္ ေပၚလြင္ထင္႐ွားေအာင္ ဖြဲ႕ဆိုထားသည္။ ဖြဲ႕ႏဲြ႕ပံုမွာ လြန္စြာ႐ွင္းလင္းျပတ္သားသည္။ ရာဇဝင္ ဗဟုသုတကိုလည္း မ်ားစြာ ေပးေပသည္။ ဦးကုလားရာဇဝင္၊မဟာရာဇဝင္ႀကီးတို႕ကပင္ ဤေမာ္ကြန္း လာ ရာဇဝင္ေၾကာင္းကို အေထာက္အထားျပဳ၍ ကူးယူၾကရကုန္၏။ ပံုစံျပရမည္ဆိုေသာ္ ျပည္စုန္ ေမာ္ကြန္း စာပို္ဒ္၄၂ တြင္-
ျပည္ဆိပ္တူ႐ူ၊ သဲကမ္းျဖဴထက္၊ ထပ္တူတည္လွ်င္၊ အိမ္ေ႐ွ႕မင္းႏွင့္၊ ရန္တင္း႐ွာ႐ွာ၊ ေနာ္ရထာလွ်င္၊ ေတာင္တာခံခံ၊ ေရေၾကာင္းရံ၍၊ ရဲစံကိုးကိုး၊ မင္းမ်ိဳးမင္းေဆြ၊ တည္ေလၾကည္ဘက္၊ ႏုိင္ခ်င္ၾကက္သို႕၊ အဘက္သင့္စြာ၊ မတ္ရာတလုိက္၊ ႐ွမ္းပိုက္႐ိုင္း႐ိုင္း၊ နဝင္းခုိင္းလ်က္။
စသည္ျဖင့္ ဖြဲ႕ႏြဲ႕ထားရာ ရာဇဝင္ဆရာမ်ားက -
ၿမိဳ႕ေတာ္ကို လုပ္ႀကံေတာ္မူမည္ ခန္႕ထားေသာ မူသည္ကား သားေတာ္အိမ္ေ႐ွ႕မင္း၊ သားေတာ္ ေနာ္ရထာတို႕ကို ေတာင္႐ွည္ကေရေၾကာင္း၊ ရံေစေတာ္မူ၏။ ႐ွမ္းတို႔ကို နဝင္းက ရံေစေတာ္မူ၏။ အမွဴးအမတ္ အေပါင္းကား ျပည္ၿမိဳ႕ကို ပိတ္မိေအာင္ ရံေစၿပီးလွ်င္
ဟူ၍ ကူးယူထားသည္ကို ေတြ႕ရသည္။ ႐ွင္ေထြးညိဳသည္ ဧခ်င္းဆရာမ်ား ကဲ့သို႔ပင္ မိမိ၏ ေမာ္ကြန္း၌ မိမိ အ႐ွင္သခင္ ဘုရင္မင္းျမတ္၏ ဘုန္းေတာ္ကို ေျမႇာက္ခ်ီ ခ်ီးက်ဴးလိုေသာေၾကာင့္ -
နရာတံဆိပ္၊ လူ႕ထိပ္ႏွစ္စံု၊ ကာမဘံုကို၊ အုပ္ၿခံဳစိုးၿပီး၊ တန္ခုိးမီးျဖင့္၊ ေရာင္ညီးဝင္းဝင္း၊ ေလးကၽြန္း ခ်င္းသား၊ ေသဠ္နင္းလူတြင္၊ စၾကာ႐ွင္ႏွင့္၊ အသြင္ႏုိင္းလ်က္၊ ခုိင္းၾကဘက္၍၊ အထက္နန္းမ၊ ဖြင့္လကလွ်င္၊ သာလွတုိင္းကား၊ ရပ္႐ွစ္ပါးမွ၊ ဝန္းလ်ားျပည္ေထာင္၊ မင္းကုန္ေအာင္တို႕၊ အာေခါင္႐ိုညႊတ္၊ ပူေဇာ္လတ္ေသာ္၊ အထြတ္ေ႐ႊဘုန္း၊ နတ္ႏွင့္ႏိႈင္းသည္၊ ပြင့္တုန္းေ႐ွးက်ိဳး သမာၻတည္း။
စသည္ျဖင့္ စၾကာမင္းႏွင့္ႏိႈင္းႏႈန္း ဖြဲ႕ဆိုထားသည္။ ဤေမာ္ကြန္းမွာ ခရီးသြားေန႔စဥ္ မွတ္တမ္းကဲ့သို႕လည္း ျပညႊန္ေပသည္။ မည္သည့္ေနရာသို႕ မည္မွ်ခရီးသြားရေၾကာင္း၊မည္သည့္ ေနရာတြင္ မည္သည့္ေကာင္းမႈေတာ္မ်ားကို ျပဳခဲ့ေၾကာင္း စသည္ျဖင့္ မွတ္တမ္းမ်ားကိုလည္း ဖြဲ႕ဆိုေသး၏။ ျပည္စုန္မင္း ဆိုက္ေရာက္ေသာ ခရီးစဥ္ကို အလစ္အဟင္း မ႐ွိေအာင္ ျပဆိုသည္။ ထို႕ျပင္လည္း ဗဟုသုတ ပြားမ်ားဖြယ္ရာျဖစ္ေအာင္ ေလွေတာ္၊ သမၺန္၊ ကူ႐ြပ္မ်ားအေၾကာင္းႏွင့္ စစ္ဆင္စစ္တက္ ခန္႕ခြဲပံုမ်ားကို ျပဆိုထားသည္မွာ ႐ွင္ေထြးညိဳအား အထူးခ်ီးမြမ္းဖြယ္ရာ ျဖစ္ေတာ့၏။ ႐ွင္ေထြးညိဳသည္ ျပည္စုန္ေမာ္ကြန္း တစ္ခုတည္းျဖင့္ ေက်ာ္ေစာသူ မဟုတ္။ ဆင္ေတာ္ ေမာ္ကြန္းကိုလည္း ဦးစြာပထမ စတင္စပ္ဆိုသူျဖစ္၏။ ထိုေမာ္ကြန္းကား ေ႐ႊစာတုိင္ မည္ေသာဆင္ကို ဖြဲ႕ဆိုသည္ျဖစ္၍ ေ႐ႊစာတုိင္ဆင္ေတာ္ေမာ္ကြန္း ဟုတြင္၏။ ေ႐ႊစာတုိင္ဆင္ေတာ္ေမာ္ကြန္းကို စာဆိုသူသည္ သကၠရာဇ္ ၈၇၂ ခုႏွစ္ အဝ ဘုရင္ေ႐ႊနန္းေၾကာ့႐ွင္ လက္ထက္တြင္ စပ္ဆိုသည္။ စာဆိုသည္ ျပည္စုန္ေမာ္ကြန္းမွာကဲ့သို႕ ေ႐ႊစာတုိင္ေမာ္ကြန္း တြင္လည္း ဘုရင္မင္းျမတ္၏ ဘုန္းေတာ္ကို ခ်ီးက်ဴးလို၍ -
ႏြယ္ဆက္ေဘးေလာင္း၊ ျမစ္ေတာ္ေဟာင္းထက္၊ ရင့္ေညာင္းမဂၤလာ၊ ပြားတက္ရာကို၊ ျဗဟၼာႏွစ္ေယာက္၊ ဘိသိက္ေျမႇာက္၍၊ ထြန္းေတာက္ဥကင္၊ လွစ္ထြန္း႐ွင္သည္၊ မငင္က်ည္းလွ်ိဳ၊ အလိုလုိလွ်င္၊ ျမင္းမိုရ္ထိပ္ဖ်ား၊ သိၾကားေနတန္၊ ေဝဇယန္လည္း၊ မလြန္လွည့္ေယာင္၊ ဆယ္ရပ္ေျပာင္မွ်၊ ဝင္းေရာင္ေမာက္ေမာက္၊ ေ႐ႊတုိင္ေဆာက္သို႕၊ ေတာင္ေျမာက္ ေၾကညာ၊ ဆယ္မ်က္ႏွာလည္း၊ အာဏာလွ်ံဘိ၊ ဘုန္းေတာ္ညိဳ၍၊ နရပတိ၊ မည္႐ွိသမုိက္၊ ခံတန္ထုိက္သည္။ ။ အုပ္ပိုက္ ဇမၺဴကၽြန္းေခါင္တည္း။
စသည္ျဖင့္ အလြန္အၾကဴးစပ္ဆိုထားရာ၌ မိမိအ႐ွင္သခင္၏ ဘုန္းေတာ္ကိုခိုလႈံ၍ ဖြဲ႕ဆိုအပ္သည္ ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ႐ွင္ေထြးညိဳကိုလည္း အျပစ္မဆိုသာ။ ေ႐ႊစာတုိင္ဆင္ေတာ္ေမာ္ကြန္းကို ဖြဲ႕ဆိုရာ၌ ႐ွင္ေထြးညိဳသည္ ငယ္႐ြယ္စဥ္ကဖြဲ႕ဆိုအပ္ေသာ ျပည္စုန္ေမာ္ကြန္း၏ အဆင့္အတန္းကိုမမီေခ်။ ဆင္ေတာ္ေမာ္ကြန္းမွာ စကားဖြဲ႕ဆိုပံု ခမ္းနားသည္မွတစ္ပါး အျခားခ်ီးမြမ္းဖြယ္ရာ အခ်က္မ႐ွိ။ ျပည္စုန္ေမာ္ကြန္းကား ဆင္ေတာ္ေမာ္ကြန္းထက္ ႐ွင္းလင္းျပတ္သား၍ စကားလံုးေျပာင္၏။ ဆိုလိုရင္း အခ်က္မ်ားလည္း ကြက္ကြက္ကြင္းကြင္း ေပၚ၏။ ဤသို႕ ဖြဲ႕ႏြဲ႕ပံု ကြာျခားရျခင္း အေၾကာင္းကား ျပည္စုန္ေမာ္ကြန္းကို ေရးစဥ္၌ စာဆိုသူသည္ မိမိ ေသခ်ာစြာ သိ႐ွိရေသာ အေၾကာင္း၊ မိမိဝါသနာပါေသာ စစ္ပြဲမ်ားအေၾကာင္းႏွင့္ ပတ္သက္ေရးရ၍ ကဗ်ာ အာေဘာ္ ကြန္႔ျမဴးႏုိင္သေလာက္ ကြန္႔ျမဴးခဲ့၏။ ဆင္ေတာ္ေမာ္ကြန္းကိုကား အသက္အ႐ြယ္ ႀကီးရင့္မွ ေရးရသည္ ျဖစ္ေသာ္ေၾကာင့္ ကဗ်ာအဆင့္အတန္း ပိုမိုေကာင္းမြန္ သင့္ပါေသာ္လည္း မိမိ ကိုယ္တုိင္ ထိထိေရာက္ေရာက္ ကၽြမ္းက်င္ေသာ အေၾကာင္းအရာမ်ားကို ဖြဲ႕ႏြဲ႕စီကံုးရျခင္းမဟုတ္။ စိတ္ကူးစိတ္သန္းျဖင့္ မွန္းဆထင္ျမင္ကာ ဖြဲ႕ႏြဲ႕စီကံုးရသည္ျဖစ္ရကား ဆင္ေတာ္ေမာ္ကြန္းသည္ ငယ္ငယ္က ေရးခဲ့ေသာ ျပည္စုန္ ေမာ္ကြန္း၏ အေျခအေနကို မမီႏုိင္ျခင္း ျဖစ္တန္သည္။
