၁။ ပုဂံေက်ာက္စာေခတ္

ျမန္မာစာေပ အေရးအသား၏ အစမူလကို ႐ွာေဖြလွ်င္ ေက်ာက္စာကို ေတြ႕႐ွိရသည္။ စင္စစ္အားျဖင့္ ေက်ာက္စာသည္ကား ျမန္မာစာေပ၏ အုတ္ျမစ္ႀကီးသဖြယ္ပင္တည္း။ ထို႕ေၾကာင့္ မူလပင္ရင္း ျဖစ္ေသာ ေက်ာက္စာကို ေသခ်ာစြာ စဥ္းစားဆင္ျခင္ကာ ေက်ာက္စာ ထြန္းကားရာျဖစ္ေသာ ပုဂံ ေကာင္းစားသည့္ ေခတ္ကို ေတြး႐ႈ႕သင့္သည္။ ျမန္မာေက်ာက္စာမ်ားတြင္ ျမေစတီေက်ာက္စာကို အေလးမူ၍ ေကာင္းစြာဆင္ျခင္ စဥ္းစားရာ၏။ ျမေစတီေက်ာက္စာကို က်န္စစ္မင္း၏သား ရာဇကုမာ အမည္႐ွိေသာ မင္းသားက သကၠရာဇ္ ၄၇၄ ခုႏွစ္တြင္ စိုက္ထူခဲ့သည္ျဖစ္၍ ခမည္းေတာ္ အသည္းအသန္ မက်န္းမမာ ျဖစ္သည့္အခါ ေ႐ႊဆင္းတုတစ္ဆူ ျပဳလုပ္၍လွဴေၾကာင္းႏွင့္ ေက်းကၽြန္ လယ္ေျမမ်ားကိုလည္း လွဴေၾကာင္းတို႕ကို စကားေျပျဖင့္ေရးသားထားသည္ကို ေတြ႕ရသည္။
ထို႕ေၾကာင့္ ျမန္မာစာေပတြင္ ေက်ာက္စာစကားေျပသည္ ေ႐ွးအက်ဆံုးျဖစ္သည္ဟု ယူဆဖြယ္ျဖစ္၏။ ျမန္မာဘာသာမွ်မကေသး၊ အထက္ပါအေၾကာင္းအရာကို ပ်ဴဘာသာျဖင့္ လည္းေကာင္း၊ ပါဠ္ိ ဘာသာျဖင့္လည္းေကာင္း၊ မြန္ဘာသာျဖင့္လည္းေကာင္း ေက်ာက္စာတုိင္၏ အျခားေသာသံုးမ်က္ႏွာ အသီးသီးတြင္ ေရးထိုးထားသည္ကို ေတြ႕႐ွိရသည္။ သို႕ျဖစ္၍ ထိုေခတ္ ထိုအခါတြင္ ျမန္မာဘာသာအျပင္ ပ်ဴဘာသာ၊ ပါဠိဘာသာ၊ မြန္ဘာသာတို႕ကိုလည္း ေရးသားသံုးစြဲေၾကာင္းကို သိသာ၏။ ျမေစတီေက်ာက္စာကို စာေပဘက္မွေန၍ ၾကည့္႐ႈပါမူ အေရးအသားမွာ ေ႐ွးက်၏။

ထိုမင္း၏ ပါယ္မယား တေယာက္ေသာ္ကား ႀတိေလာကဝဋံသကာေဒဝီမည္၏။
ထိုပါယ္မယား သားတမူလည္း ရာဇကုမာရ္ မည္၏။
ထိုမင္းကား ကၽြန္သံုး႐ြာတည္း ပါယ္မယားအား ေပး၏။ *

[*    ေက်ာက္စာမွ အကိုးအကားတို႔ကို အဖတ္လြယ္ကူေစျခင္းငွာ ယခုေခတ္ စာလံုးေပါင္းျဖင့္ ျပင္ဆင္သင့္သမွ် ျပင္ဆင္ေပးထားပါသည္။]

ဤကဲ့သို႕ေသာ ဝါက်တိုမ်ားကို  ေထာက္ေသာ္ လိုရင္းအဓိပၸါယ္ကိုသိသာေအာင္ ေရးသားျခင္းမွ်သာ ျဖစ္ေၾကာင္းသိရ၏။ စာအေရးအသားသည္ ထိုေခတ္မွ အစျပဳစျဖစ္သည့္အျပင္ အျခားေသာ ဘာသာစကား မ်ား႐ွိေနျခင္းေၾကာင့္လည္း ဤသို႕ျဖစ္ရသည္ဟူ၍ ယူဆထိုက္၏။ ယခုေခတ္ ျမန္မာစာေပ၏ အေျခအေနကို ၾကည့္ျခင္းအားျဖင့္လည္း အထက္ပါ အေၾကာင္းကို ထင္႐ွားစြာသိသာႏုိင္၏။ ျမန္မာအမ်ိဳးသားတို႕သည္ ျမန္မာစကားေျပအျပင္ အဂၤလိပ္စာကိုလည္း ေလ့လာလိုက္စားေနရျခင္းေၾကာင့္ ျမန္မာစာေပဘက္တြင္ ဂရုျပဳ ခ်င္သေလာက္ အခ်ိန္မရၾကေပ။ ျမန္မာစာေပကို တစ္ဖက္သတ္သက္သက္ ၾကည့္႐ႈ႕မွတ္သားေလ့က်င့္ေသာ သူတို႕ကဲ့သို႕ တတ္ေျမာက္ႏုိင္ရန္ ခဲယဥ္း၏။ ျမေစတီေက်ာက္စာ ေရးသားေသာ ေခတ္၌လည္း အျခား ဘာသာ အေရးအသားတို႕က မ်ားျပားလ်က္ ႐ွိသည္ျဖစ္သတည္း။ သို႕ရာတြင္ ပုဂံေခတ္႐ွိေ႐ွးလူေဟာင္း တို႕သည္ မဆုတ္မနစ္ေသာလံု႕လျဖင့္ ျမန္မာစာအေရးအသားကို ျပဳလုပ္ၾကေလသည္။ အေၾကာင္းေသာ္ကား ျမေစတီေက်ာက္စာ ေရးသည္မွစ၍ ေနာက္ ဆက္ကာဆက္ကာ ေက်ာက္စာမ်ားကို အႏွံ႔အျပား ေရးသား စိုက္ထူထားခဲ့သည္ကို ေတြ႕႐ွိရေသာေၾကာင့္ပင္ျဖစ္သည္။ ဤသို႕ပင္ ျမန္မာစာေပ အေရးအသား ဝါက် အစီအစဥ္တို႕သည္ ေလ့က်င့္ဖန္မ်ားသျဖင့္  တျဖည္းျဖည္း တစ္စတစ္စ တိုးပြား၍လာရေပေတာ့၏။ ဤ အေၾကာင္းကို သကၠရာဇ္ ၅၈၆ခုတြင္ အနႏၱသူဇနီးေမာင္ႏွံတို႕ စိုက္ထူခဲ့ေသာ ေက်ာက္စာကို ၾကည့္ျခင္းအား ျဖင့္ သိသာႏုိင္၏။

အနႏၱသူရ္ေမာင္ႏွံႏွစ္ေယာက္ ဤယ္လူတြင္ႏိႈက္ အတုိင္းမသိသဒၶါ႐ုယ္ ျပဳေသာ ေကာင္းမႈအက်ိဳး ျဖင့္ကား၊ ေရေျမ ခပ္သိမ္းေသာ အသိၡင္ျဖစ္ေသာ ျမတ္စြာေသာ မင္းႀကီးစေသာ မင္းငီ၊ မင္းသား၊ မင္းသၼီး၊ မင္းႏွမခပ္သိမ္း၊ အမိ ပု႐ွား စေသာ ေမာင္းမေတာ္ ခပ္သိမ္း၊ အမတၱ်ာ စေသာ ဗိုလ္ဗာ ခပ္သိမ္း၊ ၾသက္ အဝ စိယ္ စေသာ အထက္ ဖဝက္တုိင္ ၾသင္၊ အတိုဝ့္ စၾကာဝဠာစေသာ အတုိင္း မသိေသာ  စၾကာဝဠာႏိႈက္ေန ေသာ လူနတ္ သတ႖ ခပ္သိမ္းသ တိုဝ့္ကိုဝ္ အၾကြင္းမဲ့သျဖင့္၊ သသၤရာ ဆင္းရဲမွ ထြက္ေျမာက္ခ႐ုယ့္ ဆင္းရဲမဲ့ ေသာ နိရဗာန္ျပည္သိုဝ့္ ေရာက္ေစခ်င္ေသာေၾကာင့္၊ ငါလည္း သိစပ္ျမင္ႏွမ့္ေသာ သဗၺညဳတဥာန္ ပု႐ွားဆုကိုဝ္ လိုဝ္ခ်င္ေသာေၾကာင့္၊ ဤအာမနာမည္ေသာ ကန္အရပ္ႏိႈက္ကား မ်ားစြာေသာ ထန္းပင္ ဘိလ်ာင္ ေက်ာင္းအရံ စိုက္လတ္၍

ဟုေရးသားထားသျဖင့္ ျမေစတီေက်ာက္စာ ေရးသားၿပီးေနာက္ ႏွစ္ေပါင္း ၁၁၁ခုႏွစ္မွ် ၾကာလွ်င္ပင္ ျမန္မာစာအေရးအသား စကားအသြားအလာသည္ မည္မွ်ေကာင္းစြာ တုိးတက္လာေၾကာင္း ထင္႐ွားေပသည္။

သကၠရာဇ္ ၆ဝ၄ ခုႏွစ္သို႕ ေရာက္ေသာအခါမူကား စာအေရးအသားမွာ ေ႐ွးကထက္ပင္ တိုးတက္ ေကာင္းမြန္၍ လာခဲ့၏။ ႐ွင္ပင္ေဗာဓိ ေက်ာက္စာတြင္ -
သိခင္ ေညာင္ရမ္းႀကီး သမီး မိမိအသက္ႏွင့္ တူေသာ မ်က္ေစ့မ်က္ဆန္ႏွင့္တူေသာ
မိမိခ်စ္စြာေသာလင္
ဟု ေရးသားထားျခင္းကို ေထာက္႐ႈ႕ျခင္းအားျဖင့္ ဥပမာ အႏိႈင္းအခုိင္းမ်ားကို ထည့္သြင္းေရးသား လာေၾကာင္း ထင္႐ွား၏။ သကၠရာဇ္ ၆၂၈ခု အာမနာေက်ာင္း ေက်ာက္စာတြင္ သိဃၤသူ႕သမီး၏ ဆုေတာင္းမ်ားကို ဖတ္႐ႈ႕ ျခင္းအားျဖင့္ ျမန္မာစာအေရးအသားသည္ မည္သို႕ေသာအေျခအေနသို႕ ေရာက္႐ွိလာၿပီကို သိသာႏုိင္သည္။

သကၠရာဇ္ ၆၂၈ခု ပိသွ်က္ႏွစ္ နံကာလဆန္း ၇ ရက္ ၾကာသပေတးေန႕ မထီးလိုေျမး မင္းမယား သိဃၤသူ႕သမီး  ၊ ဖႅစ္ေသာ ဆင္းရဲ၊ အိုဝ္မင္းေသာ ဆင္းရဲ၊ ေသေသာ ဆင္းရဲ၊ မခ်စ္ေသာသူႏွင့္ အတူေနေသာ ဆင္းရဲ၊ ခ်စ္ေသာသူႏွင့္ ေကြကြင္းေသာ ဆင္းရဲ၊ လိုဝ္႐ုယ္မရေသာ ဆင္းရဲ၊ဤသို႕ကစေသာအတုိင္းမသိေသာ ဆင္းရဲတိုဝ့္သည္ ႏွိပ္စက္ေသာခႏၶာကို စြန္႕ထားခ႐ုယ္ ဆင္းရဲခပ္သိမ္းကင္းေသာ ခ်မ္းသာစြာေသာ ျမတ္ေသာ နိရဗန္ကိုဝ္လွ်င္ ငါလိုဝ္သေတးဟူ႐ုယ္ ခ်စ္စြာေသာျမတ္ေသာ ေ႐ႊေငြကစေသာ ဥတ္စာတိုဝ့္ကုိဝ္ စြန္႐ွယ္ျပဳ ေသာ ေက်ာင္းတြင္ ေနေသာ သတင္းသမာဓိ ျပညာဟူေသာ ေက်းဇူးသံုးပါးကိုဝ္ ရွာေသာ သတင္းစင္ေသာ ပုရွာတပည့္သား ရဟန္းသဃာၤ ခ်မ္းသာစိမ့္ေသာငွာ လယ္ဥယဥ္ ကၽြန္ခခင္း အႂကြင္းမယ့္လွ်င္ လွဴ၏။ဤ ငါတိုဝ့္ျပဳေသာေကာင္းမႈအက်ိဳး၊ အတို႕ ခပ္သိမ္းေသာကိုဝ္ အစိုးရေသာ ေရေျမအသၼိင္ျဖစ္ေသာ မင္းႀကီးလည္း ရေစဧအ္။ ဤယ္ေကာင္းမႈ အႏုဘဝ္ျဖင့္ ျပည္တိုင္းကား ခပ္သိမ္းေသာႏိႈက္ ေနေသာ လူခပ္သိမ္းေသာဟအ္ အစီးအပြား ခ်မ္းသာကိုဝ္ရွာေပလ်က္ သက္ေတာက္ရွည္စြာေန႐ုယ္ ဤေကာင္းမႈကိုဝ္ ေထာက္ပင့္ေစသတည္း။ အေရအရံ ယူပါေစသတည္း။ ယမမင္းစေသာ သတၱဝါခပ္သိမ္းလည္း ရေစသေတး။ အရအမိကိုဝ္ လိုဝ္ေသာ သူကား အရအမိ ရေစဧအ္။ေကာင္းမႈကိုဝ္မႈ လိုေသာသူကား ေကာင္းမႈကိုဝ္မူရေစဧအ္။ ငါလည္း ရံမက္ႀကီး ေသာ မေရာင့္ရယ္တတ္ေသာ အမ်က္ႀကီးေသာ သူတစ္ထူးကို ညႇဥ္းဆယ္တတ္ေသာ ျပညာမ႐ွိေသာ မိုက္ေသာ ဝန္တိုဝ္ေသာ အေပးအကံးမ႐ွိေသာ သစၥာမ႐ွိေသာ ပ်က္တတ္ေသာ ေမ့လ်ဝ္ေသာ ၾသေမ့ တသ ကင္းေသာ မျဖစ္မူ႐ုယ္
စသည္ျဖင့္ ေရးသားထား၏။

အထက္ပါအေၾကာင္းအရာမ်ားကို ေထာက္႐ႈ႕ျခင္းျဖင့္ လွဴဒါန္းသူ မိဖုရား၏ စိတ္ေနသေဘာထားကို ႏိႈင္းခ်င့္သိသာႏုိင္၏။ မိမိ လွဴဒါန္းေသာ ဒါနကုသိုလ္ကို သူတစ္ပါးအားလည္း ရေစလို၏။ သံသရာဝဲႀကီးမွ လႊဲထြက္ခ်င္ေသာ ဗုဒၶဘာသာ စင္စစ္ျဖစ္ေၾကာင္း ထင္႐ွား၏။ အလိုရမၼက္ အခ်က္ကင္း႐ွင္းလ်က္ သူတစ္ထူး အား ေစာင္မၾကည့္႐ႈ႕လိုေသာ စိတ္သာလွ်င္ ႐ွိ၏။ ဤသို႕ တစ္ဦးဦး၏ အတြင္းစိတ္ဓာတ္ သဘာဝတည္ေနပံု အျခင္းအရာကို သူတစ္ပါးတို႕ ကြက္ကြက္ကြင္းကြင္း ထင္းလင္းေပၚလြင္ သိျမင္ေအာင္ ေရးသားႏုိင္ရန္လည္း လြယ္ကူသည္ မဟုတ္ေခ်။ တစ္စံုတစ္ခုေသာ ပုဂၢိဳလ္အထည္ဝတၳဳတို႕၏  ျဖစ္ပ်က္သည့္အေၾကာင္း အတၳဳပၸတ္ ကို  ျပန္လွန္ေရးသားျခင္းထက္ ခက္ခဲ၏။ ယင္းသို႕ ခက္ခဲလွျငားေသာ္လည္း ဤ အာမနာေက်ာင္းေက်ာက္စာ တြင္ အဓိပၸာယ္ပါပါႏွင့္ ထိထိခုိက္ခုိက္ ေရးသားထားသည္ကို ေတြ႕႐ွိရ၏။

ဤမွ်မကေသး၊ သကၠရာဇ္ ၆၃၃ မင္းဝိုင္းေက်ာင္း ေက်ာက္စာ၏ေက်ာဘက္တြင္ မိဖုရားဖြားေစာသည္ ဤသို႕ ဆုေတာင္း၏။
လူျဖစ္ေသာ္ကား လူတကာထက္ စည္းစိမ္ခံ်းသာ ငါရလိုဧအ္။ နတ္ျဖစ္ေသာ္လည္း နတ္တကာထက္ ျမတ္ေသာ ႏုိင္ငံေသာအဆင္း အေရာင္အဝါႏွင့္ ျပည့္စုမ္႐ုယ္ အထူးသျဖင့္လွ်င္ အသက္႐ွည္ေသာ အနာမယ့္ ေသာ အဆင္းလွေသာ အသံသာယာေသာအလံုးအ႐ုပ္လွေသာ လူ နတ္ခပ္သိမ္း ခ်စ္ခင္႐ိုဝ္ေသျမတ္ႏိုဝ္းေသာ ငါျဖစ္လို၏။ ေ႐ႊေငြပတ္တျမား ပုလယ္း သႏၱာက စေသာ အသက္မဲ့ေသာ ဥတ္စာ၊ အသက္႐ွိေသာ ဆင္ျမင္းက စေသာ ဥတ္စာရတနာမ်ားစြာေသာ ငါျဖစ္လိုဝ္ဧအ္၊ ဖုန္းတန္ခိုဝ္းျဖင့္ အႏုိင္အငံ အၿခံအရံ အေက်ာ္အေစာ ႀကီးစြာေသာ ငါျဖစ္လိုဝ္ဧအ္
စသည္ျဖင့္ ေရးသားထား၏။

ဤေက်ာက္စာကို ေထာက္႐ႈ႕ျခင္းအားျဖင့္ မိဖုရားဖြားေစာသည္ အထက္ဆိုခဲ့ၿပီးေသာ သိဃၤသူ၏ သမီးႏွင့္ စိတ္ဓာတ္ခ်င္း တူပံုမရ။ မာန္မာန အနည္းငယ္ဖက္သည္ဟု ဆိုရေခ်မည္။ ျဖစ္ေလရာရာတြင္ လူတကာ၏ ထိပ္၊ နတ္တကာတို႕၏ မကိုဋ္ျဖစ္လို၏။ ငါ - ငါဟူေသာ ဗုဒၶဘာသာတရား၏ ဆန္႕က်င္ဘက္ ျဖစ္ေသာ သကၠာယဒိ႒ိ သံ၊ မာနသံေတြ ေရာစြက္လ်က္႐ွိ၏။ ထို႕ေၾကာင့္ မိဖုရားႏွစ္ပါးတို႕၏ စိတ္ဓာတ္ကို ဖတ္႐ႈ႕သူတို႕ သိသာေလာက္ေအာင္ ေက်ာက္စာျဖင့္ ေဖာ္ျပႏုိင္သည္ကို ေထာက္႐ႈ႕ျခင္းအားျဖင့္ ျမန္မာစာ အေရးအသားသည္ ျမေစတီေက်ာက္စာ ေရးထိုးသည္မွစ၍ တျဖည္းျဖည္း တိုးတက္၍လာသည္မွာ မုခ်ျဖစ္၏။ ပုဂံ ေကာင္းစားေသာ ေခတ္တြင္ အေရအတြက္ မ်ားျပားလွစြာေသာ ေက်ာက္စာတို႕ကို စိုက္ထူခဲ့ေပ၏။ ထိုေက်ာက္စာတို႕ကို အက်ယ္ေဖာ္ျပေနမည္ဆိုပါက ႐ွည္လ်ားအံ့စိုး၍ မေရးသားေတာ့ၿပီ။ အထက္ပါ အေၾကာင္းအရာခ်ဳပ္ကိုသာ ၾကည့္႐ႈ႕ဆင္ျခင္ျခင္းအားျဖင့္ ျမန္မာစာအေရးအသားသည္ မည္သို႕တိုးတက္လာ ေၾကာင္းကို ေတြးေတာခန္႕မွန္း၍ ယူၾကရန္ျဖစ္ေတာ့သည္။
စာေပပရိယတၱိအျပင္ အျခားဘက္တြင္လည္း ေက်ာက္စာသည္ အသံုးဝင္၏။ ေက်ာက္စာကို ၾကည့္႐ႈ႕ ျခင္းျဖင့္ ေ႐ွးပုဂံေခတ္၏ အေျခအေနကို ေကာင္းစြာခန္႕မွန္းႏုိင္၏။ ထိုေခတ္ ထိုအခါက တုိင္းျပည္ကို မည္သို႕ အုပ္ခ်ဳပ္သည္။ မည္သို႕ေသာ ရာထူးဌာနႏၱရႏွင့္ လူမ်ားကို ခန္႕ထားသည္၊ မည္သည့္ အလုပ္အကိုင္မ်ားကို လုပ္ကိုင္ၾကသည္၊ လူတို႕ကို မည္သည့္ အဆင့္အတန္းျဖင့္ ခြဲျခားထားသည္ စသည္တို႕ကို ေကာင္းစြာသိႏုိင္ သည္။ ထိုေခတ္ကပင္စ၍ မွဴးမတ္၊ ေသနာပတိတို႕ ႐ွိေၾကာင္းကို ေလးမ်က္ႏွာဘုရားေက်ာက္စာ၌ ‘‘ မင္းႀကီး ေမတၱ်ာ မဟာ ေသနာပတိ’’ ဟူေသာစကားက ေထာက္ခံသျဖင့္  သိႏုိင္၏။ လယ္ေျမမ်ားကို ၾကည့္႐ႈ႕မွတ္သား ရေသာ လယ္ေျမအရာ႐ွိမ်ား ႐ွိေၾကာင္းကိုလည္း တုိင္းခၽြတ္ဘုရား ေက်ာက္စာတြင္ သံပ်င္ေသစရင္းတြင္လဲ ၂ဝ၊ သံပ်င္ ပု စရင္းတြင္လဲ ၁ဝ  ဟူ၍ လည္းေကာင္း၊ ဓမၼရံႀကီး ေက်ာက္စာ၌ ကလာန္အိဖုဟ္ေတာင္ ၊ ကလာန္လု ဟူ၍လည္းေကာင္း ေတြ႕ရသျဖင့္ သိသာႏုိင္သည္။ ေမာင္းေထာင္ဆရာေတာ္ ေရးသားေသာ ရာဇေသဝကဒီပနီက်မ္း၌ ႐ြာတစ္ခုတည္းသာ ႀကီးစိုးေသာ အမတ္ကို ကလန္၊ ႐ြာတစ္ခုထက္ပို၍အမ်ားအျပား ႀကီးစိုးေသာ အမတ္ကို သံပ်င္ ဟူ၍ ျပဆိုသည္။ သို႕ျဖစ္၍ ေ႐ွးပုဂံေခတ္ကပင္လွ်င္ လယ္ေျမမ်ားကိုၾကည့္႐ႈ႕ စာရင္းမွတ္ကာ ႐ြာကိုႀကီးစိုးေသာ ကလန္၊ သံပ်င္ အရာ႐ွိမ်ား ႐ွိေၾကာင္း ထင္႐ွားသတည္း။ ထိုျပင္လည္း ေစာရဟန္းသိမ္ ေက်ာက္စာ၌ စာခ်ီဗိုလ္ ဟူ၍ပါ႐ွိေသာ ေဝါဟာရကို ေထာက္ထားျခင္းအားျဖင့္ စာေရးႀကီးမ်ား ႐ွိေၾကာင္းကို သိႏုိင္သည္။ ထိုေခတ္ ထိုအခါ၌ေနထုိင္ၾကသူတို႕၏ လုပ္ငန္းေဆာင္တာမ်ားကို ေတြး႐ႈ႕ျပန္လွ်င္ လည္း ေ႐ႊထည္၊ ေငြထည္၊ ေၾကးထည္မွစ၍ ပန္းခ်ီ၊ ပန္းပု၊ ပန္းရန္ စေသာအလုပ္မ်ားကို ထင္႐ွားစြာ ေတြ႕ျမင္ ရေပသည္။ ပုဂံၿမိဳ႕ ေလးေထာင့္ကန္ရပ္ ေလးမ်က္ႏွာေက်ာက္စာတြင္ -
ထိုဝ္အပကား ေ႐ႊမူ႐ုယ့္ ရတနာတိ အမ်က္ခတ္ေသာ၊ ထိုဝ္အပကား ဆင္စြယ္ျပဳေသာ၊ ထိုဝ္အပ ကား  ေၾကးနီျပဳေသာ၊ ထိုဝ္အပကား ေက်ာက္ျပဳေသာပုထိုဝ္၊ ထိုတြင္ ထည့္ပါေသာ ေ႐ႊစမခန္း၊ ေငြစမခန္း ေ႐ႊေပါက္ေပါက္ ေငြေပါက္ေပါက္ ေ႐ႊတန္ေဆာင္ ေငြတန္ေဆာင္ တိုဝ့္ျဖင့္ ပူေဇာ္႐ုယ့္ ထည့္လုိက္ဧအ္၊ ေက်ာက္ပုထိုဝ္ ကိုဝ္ကား ေဆးေရး႐ုယ့္ ေၾကးျခည္ႏွင့္ ခက္ဧအ္
ဟု ေရးသားထားသည္။

ဤေက်ာက္စာကိုေထာက္႐ႈ႕ျခင္းအားျဖင့္ ေ႐ွးေခတ္ကပင္လွ်င္ ေ႐ႊထည္ေငြထည္လုပ္ငန္းေဆာင္တာ မ်ား  ထြန္းကားလ်က္ ႐ွိေၾကာင္းထင္႐ွားေစသတည္း။  ။ဤေလးမ်က္ႏွာ ေက်ာက္စာ၌ပင္ “ဇာတ္ငါးရာလည္း အတင့္အတယ္ေရး၏” ဟူ၍ပါ႐ွိေသာစကားကို ေထာက္ထားျခင္းအားျဖင့္ ပန္းခ်ီေဆးေရးျခင္းအမႈသည္လည္း  ထိုေခတ္ကပင္ ႐ွိေနေၾကာင္း ထင္႐ွား၏။ ပုဂံၿမိဳ႕႐ွိ အခ်ိဳ႕ဘုရားမ်ားတြင္ ေ႐ွးႏွစ္ေပါင္း႐ွစ္ရာေက်ာ္မွ ေရးသား ျခယ္လွယ္ထားခဲ့ေသာ ပန္းခ်ီကားမ်ားကိုပင္ ယခုတုိင္ လတ္လတ္ဆတ္ဆတ္ ေတြ႕႐ွိႏုိင္ေပသည္။ ထုိ႕ျပင္  စည္ ပတ္သာ စေသာ တူရိယာ ငါးပါးတို႕ကို တီးၾကမႈတ္ၾကသူမ်ားလည္း ႐ွိၾက၏။ ကူနီဘုရား ေက်ာက္စာ တြင္ -
ပဥၥဂၤတုရ္ မည္ေသာ  စည္ ညႇင္းျဖင့္ ႏိႈ္း ထ ထ ေသာ စည္းစိမ္လိုဝ္ရကား၊ စည္ႀကီးပန္တ်ာ ျပဳေသာ စည္သည္ကား ငါသူစာ၊ ငါမတ္၊ ငါမရန္း၊ ငါဖုန္ဆုမ္၊ ပသာသည္ကား ငါသူရိ္၊ ခြက္ခြင္းသည္ကာ ငါျဖဴ
စသည္ျဖင့္ ေရးသားသည္ကို အေထာက္အထား ျပဳႏိုင္သည္။ မင္းဝိုင္းေက်ာင္း ေက်ာက္စာ႐ွိ၊ အလွဴစာရင္း… အမူကြန္းတင္၏။ ….သစ္တလာတြင္ ထည့္၏။ ေ႐ႊေပ႐ွစ္ခ်ပ္၊ ေ႐ႊခ်ည္ဖြဲ႕၏။ သစ္က်မ္းေဆးေရးတည္ဟူေသာ စကားတို႕ကို ေထာက္ေသာ္ ေဆးေရးအပ္ေသာ သစ္က်မ္းမ်ား ႐ွိေၾကာင္းကို သိရ၏။

ေက်ာက္စာတိုင္းလိုလို၌ပင္ လယ္ေျမမ်ားအေၾကာင္း ပါ႐ွိသည္။ သို႕ျဖစ္၍ လယ္လုပ္ကာ အသက္ေမြး မူကို ျပဳလုပ္ၾကသူမ်ားလည္း ႐ွိၾကေပမည္မွာ ယံုမွားဖြယ္ မ႐ွိေခ်။ ဘုရား၊ ဂူ၊ ေက်ာင္းမ်ားကို တည္ေဆာက္ၿပီး ၾကသည့္ အခါ ေယာက်္ား မိန္းမေပါင္း မ်ားစြာတို႕ကို ေက်းကၽြန္အျဖစ္ျဖင့္ ဘုရားတည္ထားသူက လွဴဒါန္းေလ့ ႐ွိသျဖင့္ ဘုရားကၽြန္၊ ေက်ာင္းကၽြန္၊ ပိဋကတ္ကၽြန္မ်ား ျဖစ္ၾကရကုန္၏။ ထိုသူတို႕မွ ဆက္ႏြယ္ ေပါက္ဖြားၾက ေသာ သားစဥ္ေျမးဆက္ ဟူသမွ်တို႕သည္လည္း ေက်းကၽြန္ဘဝမွ လြတ္ၾကမည္ မဟုတ္ေတာ့ေခ်။ သို႕ျဖစ္၍ ပုဂံေခတ္သည္ ယခုေခတ္ကဲ့သို႕ မဟုတ္။ ကၽြန္မ်ိဳးကၽြန္ႏြယ္ဟူ၍ သီးျခား႐ွိမည္ဟု စဥ္စားေတြးေတာဖို႕ရန္ ျဖစ္သည္။ လူမ်ား သံုးစြဲၾကေသာ ေငြေၾကးမွာလည္း တစ္က်ပ္၊ ႏွစ္က်ပ္ စသည္ျဖင့္ ေငြစိုင္ ေငြခဲကို ခ်ိန္တြယ္ ျဖတ္ေတာက္ကာ သံုးစြဲၾကဟန္ လကၡဏာ ႐ွိသည္။ က်ပ္ ခ်ိန္ျဖင့္ သံုးေၾကာင္းကို စူ႒ာမဏိ ဘုရားေျမာက္  ေလးမ်က္ႏွာ ဘုရားေက်ာက္စာ၌ -
ပန္းပယ္ေပးသလည္း ၄ က်ပ္၊ ကူေရးေသာ ပန္းခ်ီေပးသလည္း
၇။ ေက်ာင္းေရးေသာ ပန္းခ်ီေပးသလည္း ၁၂ဝ
စသည္ျဖင့္ ေတြ႕႐ွိရသည္။

ဤစကားရပ္၌ ပန္းပဲသမားကို ေလးက်ပ္ေပးရ၏။ ပန္းခ်ီသမားကိုခုႏွစ္က်ပ္ေပးရ၏ ဟူေသာစကားကို ေတြး႐ႈပါကပန္းပဲအတတ္သည္ပင္ပန္းစြာလုပ္ရေသာ္လည္း မပင္ပန္းေသာ ပန္းခ်ီအတတ္ေလာက္ အဖိုးမတန္ေၾကာင္း သိႏိုင္သည္။ သို႕ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ေက်ာက္စာ ထြန္းကားေသာ ပုဂံေခတ္တြင္ စီရင္အုပ္ခ်ဳပ္ျခင္းဘက္၌ ဘုရင္သည္ အၾကီးအမွဴးျဖစ္လ်က္ ေသနာပတိ၊ မွဴးႀကီးမတ္ရာ၊ ၿမိဳ႕စာ၊ ႐ြာစား၊ သံပ်င္၊ ကလန္၊ စာခ်ီ အစ႐ွိ သည္တို႕ အဆင့္ဆင့္ အုပ္ခ်ဳပ္ၾကေၾကာင္းကို ေတြ႕႐ွိႏိုင္သည္။ ဆင္းရဲသားမ်ားဘက္တြင္ ေ႐ႊထည္၊ ေငြထည္၊ ေၾကးထည္ အစ႐ွိေသာ လုပ္ငန္းေဆာင္တာမ်ားကို ျပဳလုပ္ေသာ ပန္းထိမ္သည္မ်ား၊ ေဆးေရမြမ္းမံျခင္းကို ျပဳလုပ္ၾကေသာပန္းခ်ီသမားမ်ား၊ သီးခ်င္းသည္မ်ား၊တူရိယာတီးမႈတ္ၾကသူမ်ား၊ကေခ်သည္မ်ားႏွင့္လယ္သမား မ်ား ႐ွိၾကေပလိမ့္မည္။ အနိမ့္ဆံုး အဆင့္အတန္း၌ကာ ဘုရားကၽြန္၊ ေက်ာင္းကၽြန္၊ ပိဋကတ္ကၽြန္းတို႕ပင္ ျဖစ္ၾကသတည္း။
ေက်ာက္စာမ်ားကို ရာဇဝင္ဘက္မွ တစ္ဖန္ ၾကည့္႐ႈျပန္လွ်င္လည္း အလြန္ အသံုးဝင္ အဖိုးထိုက္တန္ ေၾကာင္းကို ေတြ႕႐ွိရ၏။ ျမေစတီေက်ာက္စာတြင္ ႀတိဘုဝနာဒိတ်ဓမၼရာဇာ ေခၚ က်န္စစ္မင္းသားသည္ သာသနာႏွစ္ ၁၆၈၂တြင္ နန္းတက္သည္ဟု ဆို၏။ ထိုႏွစ္သည္ ေကာဇာသကၠရာဇစ္ ၄၄၆ ခုႏွစ္ က်ေရာက္၏။ ထိုသကၠရာဇ္သည္ ေနာက္ေရးေသာျမန္မာရာဇဝင္တို႕၌ ေဖာ္ျပေသာ က်န္စစ္မင္း နန္းတက္ သကၠရာဇ္တို႕ႏွင့္ မညီညြတ္၊ ျမေစတီေက်ာက္စာသည္ မူလေ႐ွးေခတ္ကပူပူေႏြးေႏြး ေရးထိုးခဲ့ေသာ ေက်ာက္စာျဖစ္ျခင္းေၾကာင့္ ဤထက္ မွန္ကန္ေသာ အကိုးအကားမွ မ႐ွိသေလာက္ ႐ွားပါ၏။ ထိုျပင္ ေ႐ွးမင္းမ်ား၏ ဇာတာေတာ္ပံု ရာဇဝင္ ႏွင့္တိုင္ဆိုင္ၾကည့္ေသာအခါလည္း ထိုေက်ာက္စာပါ သကၠရာဇ္ႏွင့္ တူညီေၾကာင္းကို ေတြ႕႐ွိရသည္။ သို႕ျဖစ္၍  က်န္စစ္မင္းသား နန္းတက္သကၠရာဇ္အမွန္ကို ဤေက်ာက္စာက ေဖာ္ျပသည့္အတြက္ ရာဇာဝင္လိုက္စာသူ တို႕အဖို႕ အထူးအသံုးဝင္ေလသည္။ ထိုျပင္ ဤသကၠရာဇ္ကို ေထာက္၍ အေနာ္ရထာ နန္းသက္ကုန္သည့္  သကၠရာဇ္ကိုလည္း ဆက္လက္သိႏိုင္ေသးသည္။ ဤမွ်မကေသး၊ က်န္စစ္မင္းသား၏ နန္းစံႏွစ္အမွန္ကိုၾကည့္႐ွဳ႕ျခင္းအားျဖင့္အေလာင္းသည္သူ၏နန္းတက္ႏွစ္ကိုလည္းဆက္လက္သိသာႏိုင္၏။ ထိုျပင္ျမေစတီေက်ာက္စာ၌ ရာဇာကုမာမည္ေသာ မင္းသားသည္ က်န္စစ္မင္း၏ သားျဖစ္ေၾကာင္းကို ဆို၏။ ထိုမင္းသားကား ႀတိေလာက ဝဋံသကာေဒဝီ အမည္ခံေသာ သမၺဴလ၏ သားပင္ျဖစ္သည္။ သို႕ရာတြင္ သမၺဴလသားအမိမွာ က်န္စစ္မင္းႀကီးက ေျမးေတာ္ အေလာင္းစည္သူကို အိမ္ေ႐ွ႕ႏွင္းၿပီးမွ သာလွ်င္ပုဂံထီးနန္းသို႕ ေတာအရပ္မွ ေရာက္လာသျဖင့္ ရာဇကုမာ မင္းသားသည္သားျဖစ္လ်က္ႏွင့္ ထီးနန္းမရ ျဖစ္ေလသည္။ ဤကား ေ႐ွ႕ေ႐ွ႕က မင္းမ်ားထားမိ ေသာ  ကတိကိုတည္ၾကည္ေစာင့္ထိန္းျခင္းပင္ျဖစ္၏။ က်န္စစ္မင္း၌ သား႐ွိေၾကာင္းကို ျမေစတီေက်ာက္စာက ေကာင္းမြန္စြာ ႐ွင္းလင္းျပဆိုေပးသတည္း။

ဒိသာပါေမာက္ ေက်ာက္စာကို ေထာက္ထားျခင္းျဖင့္လည္း တ႐ုတ္ေျပးမင္းလက္ထက္၌ တ႐ုတ္လူမ်ိဳး တို႕သည္ ျမန္မာျပည္သို႕ လာေရာက္တိုက္ခိုက္၍သာ ျမန္မာျပည္ ပ်က္ရသည္မဟုတ္။ အျခားျပည္တြင္းရန္ တစ္ခုခုလည္း ႐ွိလိမ့္ဦးမည္ ျဖစ္ေၾကာင္းကို ေတြး႐ႈသိျမင္ႏိုင္သည္။ ဒိသာပါေမာက္သည္ ရဟန္းျဖစ္လ်က္ႏွင့္ တ႐ုတ္ျပည္သို႕ သံအျဖစ္ျဖင့္ သြားေရာက္ကာ ျမန္မာျပည္ တိုင္းေရးျပည္မႈကို ေဆာင္႐ြက္သည္ကို ေတြ႕ရသျဖင့္ ေ႐ွးေခတ္ကပင္ ရဟန္းေတာ္မ်ားသည္ တိုင္းျပည္ေရးရာေလာကီမႈမ်ားတြင္ ဝင္ေရာက္ေဆာင္႐ြက္ ေၾကာင္းကို သိသာႏိုင္သည္။ ေဇယပြတ္ ဘုရားေက်ာက္စာတြင္ ဥဇနာမင္းသည္ ေဇယပြတ္အမတ္အား ေျမေပး၏။ အမတ္ႀကီးသည္ ထိုေျမကို ဘုရာအား လွဴဒါန္း၏။ က်စြာမင္းလက္ထက္တြင္ ထိုေျမကို သိမ္းယူသ ျဖင့္ ေက်ာင္းေနဘုန္းႀကီးက ဘုရားကို လွဴခဲ့ေၾကာင္းေျပာဆိုေသာအခါ မင္းႀကီးက စံုစမ္း၍ ဟုတ္မွန္သျဖင့္ ထိုေျမကို ျပန္ေပးရ၏။ ဤအေၾကာင္းကို ေထာက္ထားျခင္းအားျဖင့္ ေ႐ွးေခတ္က ရဟန္းေတာ္မ်ားသည္မ်ားစြာ ၾသဇာတိကၠမ ႐ွိေၾကာင္း ထင္႐ွားေပသည္။ ယင္းသို႕ ၾသဇာတိကၠမ ႐ွိေနရျခင္း အေၾကာင္းမွာလည္းပုဂံျပည္သူ ျပည္သားမ်ားသည္ ရတနာသံုးပါး၊ ဘုရား၊ တရား၊ ရဟန္းေတာ္မ်ားကို အလြန္တရာ ၾကည္ညိဳ ေလးျမတ္ၾကေသာေၾကာင့္ ျဖစ္၏။ ၾကည္ညိဳေလးျမတ္သည့္ အတိုင္းလည္း တည္ေဆာက္ခဲ့ေသာ ဘုရားေစတီ ဂူေက်ာင္းတို႕သည္ ယခုေခတ္တိုင္ေအာင္ပင္မ်ားျပားတည္႐ွိၾက၏။

ေက်ာက္စာမ်ားတြင္လည္းမ်ားေသာအားျဖင့္ ဘုရားပုထိုးမ်ားကို မည္သို႕တည္ေၾကာင္း၊မည္မွ်ေလာက္  ေက်းကၽြန္လယ္ေျမမ်ားကို လွဴခဲ့ေၾကာင္း၊ မည္သည့္ဆုကို လိုခ်င္ေၾကာင္း၊ ဘုရားဖ်က္ဆီးသူမ်ားအား မည္ကဲ့သို႕ေသာ အတိဒုကၡတို႕ကို ေတြ႕ေစခ်င္ေၾကာင္း၊ ေကာင္းမႈေတာ္မ်ားကို ခ်ီးပင့္ေသာသူတို႕ အဖို႕ မည္သည့္ဆုမ်ားရေစလိုေၾကာင္း စသည့္တို႕ကိုေရးသားထား၏။ အကယ္၍ ထိုအေၾကာင္းအရာ တို႕အျပင္ တိုင္းရင္ျပည္မႈ စီရင္အုပ္ခ်ဳပ္ပံုႏွင့္ လူမ်ား ေနထိုင္ဆက္ဆံပံု အေၾကာင္းမ်ားကိုလည္း အႏွ႔ံအျပား ေရးသားထားမည္ဆိုပါက ေက်ာက္စာလိုက္စာသူတို႕သည္ ေ႐ွ႕ေခတ္အေၾကာင္းကို ယခုထက္ပင္ တိုးတက္သိ႐ွိႏိုင္ရန္ အေၾကာင္း႐ွိေပ သတည္း။

ပုဂံေကာင္းစားေသာေခတ္တြင္ ေက်ာက္စာျဖင့္ သီးျခားစြာ ေရးသားခဲ့ေသာ ကဗ်ာလကၤာမ်ားကို  မေတြ႕ရေခ်။
သိုးကေလ၊ ပုပၸါးနတ္ေတာင္၊ အေခါင္ျမင့္ဖ်ား၊ စံုေတာျပား၌၊
န႔ံ႐ွား ႀကိဳင္လြင့္၊ ခါတန္ပြင့္သည္၊ ေ႐ႊႏွင့္ယိုးမွား ၊ ပန္းစကား။
ဟု ပထမပိုဒ္ခ်ီ ပုပၸါးနတ္ေတာင္ဖြဲ႕လကၤာ။
သူတည္းတေယာက္၊ ေကာင္းဘို႕ေရာက္မူ၊ သူတေယာက္မွာ၊
ပ်က္လင့္ကာသာ၊ ဓမၼတာတည္း။
ဟု ပထမပိုဒ္ခ်ီ အနႏၱသူရိယ လကၤာတို႕ကား ထင္႐ွားလ်က္ ႐ွိၾက၏။ သို႕ေသာ္ ေက်ာက္ေပၚတြင္ ေရးသားလ်က္ မေတြ႕ရသျဖင့္ ထိုကဗ်ာတိုု႕ကိုမည္သည့္ သကၠရာဇ္တြင္ ေရးသားသည္ဟူ၍ တပ္အပ္ေသခ်ာစြာ မသိရေပ။ ေသခ်ာစြာ ဆံုုးျဖတ္ရန္လည္း မလြယ္ကူေခ်။  ဒုတိယ ကဗ်ာကိုမူကား နရပတိစည္သူ မင္းႀကီး လက္ထက္ သကၠရာဇ္ ၅၃၆ ခုႏွစ္တြင္ မင္းယဥ္ နရသိခၤ၏ အထိန္းေတာ္ အနႏၱသူရိယ အမတ္သည္ မင္းျပစ္ ဒဏ္ ရာဇသံေၾကာင့္ ေသရမည့္ဆဲဆဲတြင္ ေရးသားခဲ့ေသာ ကဗ်ာျဖစ္သည္ဟု အမ်ားယံုၾကည္ၾက၏။မွတ္သား စံတင္ေလာက္ေသာ တရားသေဘာမ်ား ပါ႐ွိ၏။ ကိုယ္ခႏၶာ စည္းစိမ္ဥစၥာတို႔၏ မၿမဲတတ္ေသာ အနိစၥသေဘာ တရားသည္ မွန္လွေပစြတကားဟု ေရးသားသည့္အခါ ထင္ျမင္ေအာက္ေမ့ဟန္ လကၡဏာ႐ွိသည္။ ေသရမည္႕ဆဲဆဲတြင္ကိုယ္တိုင္ ဒိဌေတြ႕ႀကံဳရသည္႕အေၾကာင္းကို စပ္ဆိုခဲ့ျခင္းေၾကာင့္ စိတ္ဓာတ္ကိုထိခိုက္ ေလာက္ေအာင္ တိုတိုႏွင့္ပင္ ေကာင္းလွ၏။ ထိုလကၤာ ၄ ပိုဒ္အစခ်ီ အသီးသီးတို႕သည္ တစ္ခုႏွင့္တစ္ခု တူညီၾကသည္မဟုတ္။ အဆံုးခ်တြင္လည္း စကား႐ွစ္လံုးျဖင့္ ေရးသားထား၏။ လကၤာသေဘာ အစစ္ျဖင့္ စပ္ဆိုထားသည္ဟု ဆိုရေခ်မည္။ ပုပၸါးနတ္ေတာင္ဖြဲ႕မွာကား အနႏၱသူရိယ လကၤာႏွင့္ စပ္ဆိုပုံခ်င္းမတူ။ အစခ်ီပံု၊ အဆံုးခ်ပံုတို႕ႏွင့္တကြ ဖြဲ႕ႏြဲ႕ပံုအေၾကာင္းအရာ တို႕မွာ ရတုသေဘာသို႕ မ်ားစြာသက္ဝင္ေနျခင္းတို႕ေၾကာင့္ ပုပၸါးနတ္ေတာင္ဖြဲ႕သည္ ရတုျဖစ္သည္ဟု ေခၚဆို မွားမည္ မဟုတ္ေခ်။ ပုဂံေခတ္အဆံုး ပင္းယေခတ္ တြင္ေပၚေပါက္သည္႕ ရတုျဖစ္တန္ရာ၏ဟု ယူဆရ႐ွိသည္။ အခ်ဳိ႕ကမူကား ထိုလကၤာပါစကားမ်ား၏ အဓိပၸာယ္ အရိပ္အႁမြတ္ကို ေထာက္၍ ပုဂံ၊ ေသဥ္လည္ေၾကာင္ၾကီးမင္း လက္ထက္တြင္ ေပၚေပါက္ဟန္ တူသည္ဟုယူဆၾက၏။
ျမကန္သာ၊ ေတာင္က်ေခ်ာင္းေတး၊ ေရဝင္ေျပးလွည္႕၊ ေရးဧ
ၾကည္စြာ ၊ ကန္ပိုင္မာလ်က္၊ ၾကာေပါင္းထံုထံု၊ ဌက္မ်ိဳးစုံသည္၊
ဝတႎသာက၊ နႏၵာေလာ၊ တူစြ ဟုတၱာ။
ဤ ျမကန္လကၤာသည္ကား လိုရင္းအဓိပၸါယ္ကို စကားတိုတုိျဖင့္ ေဖာ္ျပသည့္ျပင္၊ ေက်ာက္စာ စကားေျပတြင္သံုးစြဲေသာ စကားအခ်ိဳ႕တို႕ ပါ႐ွိျခင္းေၾကာင့္ ပုဂံေကာင္းစားေသာေခတ္တြင္ ေရးေသာကဗ်ာဟု ယူဆရန္႐ွိသည္။

ဤလကၤာႏွင့္ပတ္သက္၍ စဥ္းစားရန္ အေၾကာင္းတစ္ခုမွာ ဤသို႕တည္း။ ပုဂံျပည္တြင္ တူး႐ြင္းေတာင္ ေျခရင္း႐ွိျမကန္ကမ္းပါး၌ တည္႐ွိေသာ ျမကန္ေက်ာက္စာတုိင္တစ္ခု ႐ွိ၏။ ထိုေက်ာက္စာတုိင္၏ ေလးမ်က္ႏွာ ၌ ေရးထိုးထားေသာ မြန္ေက်ာက္စာကို ဖတ္႐ႈ႕ေသာ္ ထိုကန္ကို က်န္စစ္သားမင္းသည္ ခပ္သိမ္းေသာ လူအေပါင္းတို႕၏ အက်ိဳးငွာတူးၿပီးလွ်င္ မဟာနိဗၺာန္ လက္ေဆြခ်ီေရ ဟူ၍ အမည္ေပးခဲ့ေၾကာင္း သိရ၏။ ဓမၼဝိလာသ ေက်ာက္စာမ်ားအျပင္ သကၠရာဇ္ ၅၃၆ခု နန္းတက္ေသာ ပုဂံ နရပတိစည္သူမင္းလက္ထက္ ဒလၿမိဳ႕ စီရင္စု ပတိပၸေဓယ်႐ြာ ဇာတိ၊ရဟန္းမည္ ႐ွင္သာရိပုတၱရာ၊ တံဆိပ္အမည္ ဓမၼဝိလာသာ ပုဂိၢဳလ္သူျမတ္ ဒလၿမိဳ႕တြင္ သီတင္းသံုးေနစဥ္ မႏုရင္းဓမၼသတ္ကို မွီ၍ စီရင္သည့္ ဓမၼဝိလာသ ဓမၼသတ္က်မ္းကို ေတြ႕႐ွိရ၏။ ဓမၼဝိလာသ မေထရ္သည္ ဓမၼသတ္က်မ္းကို ျပဳရာျမန္မာဘာသာျဖင့္ မဟုတ္၊ ပါဠိဘာသာျဖင့္ ေရးသည္။ ထို ပါဠိက်မ္းမွ အနက္ျပန္ေသာ ျမန္မာက်မ္းသာ က်န္ရစ္ခဲ့၍ မူလ ပါဠိက်မ္းကား ပေပ်ာက္သြားသည္ဟူ၍ အခ်ိဳ႕ ဆရာတို႕ အယူ႐ွိၾကသည္။ ဓမၼဝိလာသသည္ မြန္ဘုန္းေတာ္ႀကီး ျဖစ္သည္ကိုလည္းေကာင္း၊ မြန္ဘာသာျဖင့္ ဓမၼဝိလာသဓမၼသတ္က်မ္း ႐ွိေသးသည္ကိုလည္းေကာင္း ေထာက္ေသာ္ ထိုအယူကား ယုတၱိ႐ွိတန္ ရာ၏။ စကားအသံုးအႏႈန္း ေဝါဟာရ ေ႐ႊ႕ေျပာင္းျခင္းကိုေထာက္ေသာ္ ျမန္မာ ဓမၼဝိလာသ ဓမၼသတ္က်မ္းသည္ ပုဂံေခတ္ကို မမီ။ အေတာ္အတန္ ေနာက္က်မွ ေရးသားေသာ က်မး္ျဖစ္သည္ ဟုလည္း ယူဆရန္အေၾကာင္း႐ွိ၏။

ပုဂံေခတ္စာေပ၌ မည္သည့္အတြက္ေၾကာင့္ လကၤာအေရးအသား နည္းပါးရသနည္း။ မည္သည့္ အေၾကာင္းေၾကာင့္ ေက်ာက္စာျဖင့္ လကၤာမ်ားကို မေရးသားခဲ့သနည္း။ လကၤာကို မေရးႏုိင္၍ ေပေလာ၊ သို႕တည္းမဟုတ္ မေရးလို၍ေပေလာ ဟူေသာ အေမးမ်ိဳးတို႕ကို ေမးျမန္းကာ ဆင္ျခင္အပ္ေပသည္။ စင္စစ္အားျဖင့္  ပုဂံေခတ္႐ွိ ေ႐ွးလူေဟာင္းတို႕သည္ လကၤာကိုမေရးတတ္ ဟူ၍ကား မဆိုသာေခ်။ ပရိမၼ ထီးလိႈင္႐ွင္ ဘုရားေက်ာက္စာ၌ ဥႆလမည္၊ တန္လိုင္းျပည္ကိုဝ္၊ နည္နည္ညက္ညက္၊ ဖ်က္ေခ်ၿပီး႐ွယ္ ဟူ၍ လည္းေကာင္း၊ လွည္းေထာက္ဘုရားေက်ာက္စာ၌ အျပစ္႐ွစ္ပါး၊ တန္ဆယ္ပါးလွ်င္၊ ထင္႐ွားမ်က္ေမွာက္၊ ေရာက္ေစေသာ ဟူ၍လည္းေကာင္း၊ နားေတာင္းတပ္ဘုရား ေက်ာက္စာ၌ အမ်ိဳဝ္းခုႏွစ္ဆက္၊ ညက္ညက္ၿပဳန္း တီး၊ ပ်က္စီးေစေသာ ဟူ၍လည္းေကာင္း၊ ပုဂံေက်ာက္စာစကားေျပမ်ား၌ ေတြ႕ရေသာ လကၤာကာရန္တို႕ကို ေထာက္ျခင္းျဖင့္ သိသာႏုိင္သည္။ ထိုသူတို႕တည္ထားခဲ့ေသာ အာနႏၵာဘုရား၊ သဗၺညဳဘုရားတို႕၏ ႀကီးက်ယ္ခမ္းနားဆန္းၾကယ္ ခုိင္မာပံုတို႕ကို ၾကည့္႐ႈ႕ျခင္းအားျဖင့္လည္း ေ႐ွးေခတ္ ျမန္မာလူမ်ိဳးတို႕၏ ဥာဏ္ရည္ဥာဏ္ သြားသည္ မည္မွ်ထက္ျမက္ေၾကာင္း ထင္႐ွား၏။ ျမန္မာစာအေရးအသားသည္ အစို႕၊ အေညႇာက္ေပါက္စ ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ဥာဏ္ထက္ျမက္သည့္အေလ်ာက္ လကၤာကို ေရးသားမည္ဆိုပါက ထုိက္သင့္သေလာက္ ေကာင္းမည္ မွန္ေသာ္လည္း သာလြန္အေရးႀကီးေသာ စကားေျပအေရးအသားကိုသာ ႏုိင္ႏုိင္နင္းနင္း ေရးသားျခင္း ျဖစ္ေပသည္ဟု ေတြးေတာရာ၏။

တစ္နည္းအားျဖင့္လည္း ထိုပုဂံေခတ္၌ပင္သထံုျပည္မွ ပိဋကတ္သံုးပံုကိုပင့္ေဆာင္လ်က္ ဗုဒၶသာသနာ သည္ ပုဂံျပည္သို႕ ကူးေျပာင္းကာအျမစ္တြယ္စျပဳသည္ ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ေ႐ွးယခင္က မိစၧာအယူကို ယူမိမွားသူတို႕သည္ တရားအစစ္အမွန္ကို ေတြ႕ၾကရေလၿပီဟု သေဘာပိုက္လ်က္ ယံုၾကည္ ေလးျမတ္သူမ်ား ျဖစ္ၾကေလသည္။ လွည္းဝင္႐ိုးသံ၊ တညံညံ၊ ပုဂံဘုရားေပါင္း ဟူ၍ပင္ ပုဂံေခတ္႐ွိ လူအေပါင္းတို႕ တည္ခဲ့ေသာ ဘုရား ပုထိုးတို႕၏ မ်ားျပားေၾကာင္းကို စကားဆိုစမွတ္ ျပဳၾကေလသည္။ ယင္းသို႕ ဗုဒၶသာသနာကို အထူးသျဖင့္ ယံုၾကည္အားထားၾကသူမ်ား ျဖစ္သည္အားေလ်ာ္စြာ လကၤာ၊ ရတု သီကံုးမႈတို႕သည္ ဂီတႏွင့္သာ သက္ဆုိင္ သျဖင့္ ဘုရားကိုယ္ေတာ္ျမတ္ ေဟာၾကားေသာ တရားေတာ္ႏွင့္ မလိုက္ေလ်ာေလေသာေၾကာင့္ လကၤာကို အေရးအသား နည္းၾကေလသည္ဟု ယူဆဖြယ္ရာလည္းျဖစ္၏။ အမ်ားအားျဖင့္ ေက်ာက္စာမ်ားကို ေရးသား ရာ၌ စာသားကို ဘုန္းႀကီးရဟန္းမ်ားက ေရးေပးၿပီးမွ ေက်ာက္ျပားေပၚတြင္ စာထြင္းသမားက တစ္ဖန္ ကူးေရး ေလ့ ႐ွိသည္။ ယခုေခတ္၌ပင္ ဘုရားပုထိုး၊ ဂူေက်ာင္း စသည္မ်ားကို တည္ေဆာက္လွဴဒါန္းၿပီး ေက်ာက္စာ စိုက္ထူရာ၌ ေက်ာက္ျပားေပၚတြင္ စာထြင္းသမားကကူး၍ ေရးရန္အတြက္ စာကိုစီကံုးရန္ ဘုန္းႀကီးရဟန္းမ်ား အားေတာင္းပန္ၾကရသည္။ အဘယ္ေၾကာင့္ဆိုေသာ္ ေက်ာင္းကန္ဘုရား အစ႐ွိေသာ အေဆာက္အအံုတို႕ကို လွဴဒါန္းျခင္းသည္ ေလာကုတၱရာေရးျဖစ္သည္။ ထို ေလာကုတၱရာေရးတြင္ ရဟန္းေတာ္မ်ားသည္ လူမ်ားထက္ သာ၍ သိကၽြမ္းနားလည္ၾကသည္ဟု အယူ႐ွိၾက၏။ ထိုနည္းအတူ  ပုဂံေကာင္းစားေသာေခတ္၌ မ်ားေသာအား ျဖင့္ ဘုန္းႀကီးရဟန္းမ်ားက စာစီကံုးေပးရသည္ျဖစ္၍ လကၤာ၊ ရတုမ်ားကို ဂီတဟု သေဘာပိုက္ကာ ေရးသား ျခင္းမျပဳၾကသျဖင့္ ေက်ာက္စာတြင္ စကားေျပမ်ား၍ လကၤာမွာ မ႐ွိသေလာက္ ပါး႐ွားရျခင္း ျဖစ္ေပသည္ဟု ေတြးေတာ ရေပမည္။တစ္နည္းအားျဖင့္လည္း အကယ္၍ လကၤာကိုယခုေတြ႕႐ွိရသည္ထက္ ေက်ာက္ေပၚတြင္ ျဖစ္ေစ၊ေပေပၚတြင္ျဖစ္ေစ ပိုမိုကာေရးသားခဲ့ၾကသည္ ျဖစ္ေစကာမူ၊ ပုဂံေကာင္းစားေသာ ေခတ္ႏွစ္ေပါင္း႐ွစ္ရာေက်ာ္ လြန္ေျမာက္ခဲ့ၿပီျဖစ္ေသာေၾကာင့္ အခ်ိဳ႕စာေပတို႕သည္ မုခ် ေပ်ာက္ပ်က္ ရေပမည္။ ျမန္မာတို႕သည္ စစ္တုိက္ခုိက္ၾကျခင္းကို ႀကိဳက္ႏွစ္သက္သူမ်ား ျဖစ္ၾက၍ စစ္တုိက္ခုိက္ျခင္းျဖင့္ ထီးက်ိဳးစည္ေပါင္ မင္းေျပာင္းမင္းလႊဲ ျဖစ္ၾကသည့္အခါ စာေပတို႕သည္ ေပ်ာက္ပ်က္ကုန္ၾကရျပန္၏။