ေပေလးပင္ ႐ွင္ေလးပါး

သကၠရာဇ္ ၈ဝဝျပည့္ႏွစ္ အဝဘုရင္ မိုးညႇင္းမင္းတရား လက္ထက္ေတာ္၌ ေတာင္တြင္းႀကီးၿမိဳ႕တြင္ ထူးကဲစြာ တေဘာင္ေပၚလာသည္ကား -
ဘုရား႐ွစ္ေသာင္း၊ ေလးေထာင္ေဆာင္း၍၊ ကိန္းေအာင္းစံရန္၊ ဓမၼခန္သည္၊ သံေတာင္ၿဖိဳးျမင့္ စဝ့္လိမ့္ ေလး၊ အကိုက္ေလးေဘာ္၊ ေျမမွေပၚေသာ္၊ ႐ွင္ေက်ာ္ေလးဦး၊ ခူးလိမ့္ေလး၊ ခူးလည္း ခူးလတၱံ႕၊ ကူးလည္း ကူးလတၱံ႕၊ ျမဴးလည္း ျမဴးလတၱံ႕
ဟူ၏။ ေတာင္တြင္းႀကီးၿမိဳ႕၌ ပုဂၢိဳလ္မြန္ ပုဂၢိဳလ္ျမတ္တို႕ ေပၚထြန္းသည့္ အခ်ိန္ဝယ္ ပုဗၺနိမိတ္အျဖစ္ျဖင့္ ေပေတာႀကီးငါး႐ြာဝယ္ ဖြံ႕ၿဖိဳးေသာ ေပစို႔ႀကီးမ်ား ေျမမွ ေပၚထြက္ တတ္ေလသည္။ ေပ ဟူသည္ကား စာေပ နိ္မိတ္ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ေပတစ္ပင္ေပၚလွ်င္ စာေပ က်မ္းဂန္တြင္ အထူးသိျမင္ႏွံ႔စပ္ေသာ က်မ္းတတ္ပုဂၢိဳလ္ တစ္ေယာက္ ေပၚေပါက္ၿမဲတည္း။ ထိုသကၠရာဇ္ ၈ဝဝ ျပည့္ႏွစ္၌ပင္ ေတာင္တြင္းႀကီးၿမိဳ႕ေျမာက္ဘက္ ၿမိဳ႕လုလင္႐ြာ၊ သတိုးထမ္း႐ြာ၊ မက်ည္းေယာင္႐ြာမ်ားတြင္ ေပစို႕ႀကီးေလးစို႔ ေျမမွေပၚထြက္လာရကား ၿမိဳ႕သူ ၿမိဳ႕သားတို႔မွာ လြန္စြာဝမ္းေျမာက္ၾကလ်က္ ေပေလးပင္ ႐ွင္ေလးပါး ေပၚဦးေတာ့မည္တကားဟူ၍ ဥေကၠာေဋယ် ျဖစ္ေနေလသည္။ ထိုပုဗၺနိမိတ္ ျပသည့္အတိုင္း သကၠရာဇ္ ၈၁၅ခုႏွစ္တြင္ ေ႐ွ႕ေနာက္ဖြားသန္႕ စင္ၾကေသာ ပုဂၢိဳလ္မ်ားကား -
၁။    ၿမိဳ႕လုလင္႐ြာ အဖဦးေသာၾကာ၊ အမိေဒၚႏွင္းဆီ၏ သားေမာင္ဥကၠာ၊ ေနာင္ေသာ္ ႐ွင္ဥတၱမေက်ာ္
၂။    ၿမိဳ႕လုလင္႐ြာ အဖဦးၾကည္၊ အမိ နတ္ထိန္းႀကီးမယ္ေဒြ၏ သားေမာင္ညိဳ၊ ေနာင္ေသာ္  ႐ွင္မဟာသီလဝံသ။
၃။    သတိုးထမ္း႐ြာ (မိဘမည္ရည္ မသိ) ႐ွင္အုံုးညိဳ။
၄။    မက်ည္းေယာင္႐ြာ (မိဘမည္ရည္ မသိ) ႐ွင္ေခမာ တို႕ေပတည္း။

ေမာ္ကြန္းဟူေသာ ေဝါဟာရ

ေမာ္ကြန္းဟူေသာ စကားသည္ ပုဂံေခတ္ကပင္ ႐ွိသည္။ ပုဂံၿမိဳ႕ ေလးေထာင့္ကန္အရပ္၊ တက္ႏႊဲ အရပ္၊ စစ္ကိုင္းၿမိဳ႕မ်ားတြင္ တူးေဖာ္ေတြ႕႐ွိရေသာ ေ႐ွးေဟာင္း ေက်ာက္စာမ်ားတြင္ အမူကြန္း တင္ေသာ အေၾကာင္းအရာမ်ားကို ေရးထိုးထားသည္။ ပုဂံၿမိဳ႕ ေလးေထာင့္ကန္အရပ္ မင္းဝိုင္းေက်ာက္စာ အေရွ႕မ်က္ႏွာတြင္ မိဖုရားဖြားေစာသည္ ေက်ာင္း၊ ဥယ်ာဥ္၊ ႏြား၊ ဆိတ္၊ ကၽြန္ေယာက္်ား၊ ကၽြန္မိန္းမမ်ားကို လွဴေသာ အလွဴစာရင္းကို အမူကြန္း တင္ထားေၾကာင္း ျပဆိုသည္။ ထိုေက်ာက္စာ စာေၾကာင္းေရ ၃၆-၃၇ တြင္ -
သကၠရာဇ္ ၆၃၃ ခု အာသိန္ႏွစ္ တန္ခူးလဆန္း ဆယ္ရက္ ေသာၾကာနိယ္အား ျမတ္စြာေသာ အသိၡင္ ဖြာဇဝ္၊ အလွဴစာရင္း၊ ကၽြန္ေျပာက္ႀကီး ထြက္တဝ္မူေသာ မင္းႀကီးျပ႐ုယ္။ အမူကြန္းတင္၏။
စသည္ျဖင့္ ျပဆိုေသာ အေၾကာင္းအရာမ်ားကို ေထာက္၍ အလွဴျပဳေသာ သက္႐ွိသက္မဲ့ စာရင္းမ်ားကို ခုိင္ခ့့ံထင္ရွားေအာင္ ေရးမွတ္ထားျခင္းကို အမူကြန္းတင္သည္ဟုပင္ ေခၚေၾကာင္း ထင္႐ွားသည္။ အမူကြန္းဟူေသာ စကားမွာ ေ႐ႊ႕ေလွ်ာေျပာင္းလဲ၍ အဝေခတ္တြင္ ေမာ္ကြန္း ေဝါဟာရ ျဖစ္ေပၚလာသည္ဟူ၍ ယူဆဖြယ္ျဖစ္သည္။ ဤကဲ့သို႕ ေနာင္အစဥ္အလာ တည္တ့ံ ခုိင္ၿမဲစြာ မွတ္သားနာယူႏုိင္ၾကေစရန္ ေရးမွတ္ ထားေသာ စာရင္းအင္းမ်ိဳးကို စကားေျပျဖင့္သာ မဟုတ္ဘဲ ကဗ်ာလကၤာျဖင့္လည္း ဆင္ေတာ္အေၾကာင္း၊ နန္းေတာ္အေၾကာင္း၊ ေလွေတာ္ အေၾကာင္း၊ စစ္ပြဲအေၾကာင္း၊ ကန္ေတာ္အေၾကာင္း၊ ဘုရားေစတီအေၾကာင္း စသည္ကို ေနာက္အစဥ္အလာ ဥဒါန္းတြင္ရစ္ေအာင္ ေရးသားစီကံုး ဖြဲ႕ႏြဲ႕ထားသည့္ ကဗ်ာလကၤာမ်ားကို လည္း ေမာ္ကြန္းကဗ်ာဟူ၍ပင္ ေခၚၾကေလသည္။

႐ွင္ေထြးညိဳ

ထိုျပည္စုန္ေမာ္ကြန္းကို သကၠရာဇ္ ၈၃၄ခုႏွစ္တြင္ စစ္လ်င္ေထာင္မွဴး ႐ွင္ေထြးညိဳအမည္႐ွိေသာ စာဆိုေတာ္က ဖြဲ႕ဆိုခဲ့သည္။ ထိုစာဆိုေတာ္သည္ အဝဘုရင္ နရပတိႀကီး ၈ဝ၄-၈၃ဝ လက္ထက္မွစ၍ ေ႐ႊနန္းေၾကာ့႐ွင္ နရပတိ ၈၆၃-၈၈၈ လက္ထက္ေတာ္တိုင္ စစ္သူရဲ တစ္ေထာင္ေပၚတြင္ အုပ္ခ်ဳပ္ရေသာ ဗိုလ္မွဴးကေလးျဖစ္သည္။ (စစ္လ်င္ဟူေသာ စကားမွာ စစ္တပ္မေတာ္ႀကီး၏ ေရွ႕ေတာ္မွ အဦးဆံုးထြက္ခြာသြားရေသာ ကင္းစမ္း စစ္တပ္မေတာ္ ျဖစ္သည္။) ႐ွင္ေထြးညိဳသည္ ျပည္စုန္မင္းႀကီးႏွင့္အတူ ညီေတာ္မင္းႀကီးစြာကို ႏွိမ္နင္းရာသို႕ လိုက္ပါသြားၿပီးလွ်င္ အျပန္တြင္ ဤေမာ္ကြန္းကိုေရးသားသည္။ ဤေမာ္ကြန္းမွာ ေမာ္ကြန္း မည္ကာမဟုတ္။ ေရလားအဖြဲ႕ သေဘာမ်ိဳးအပါအဝင္ ျဖစ္သည္။
ေနာက္ေနာင္ ေပၚေပါက္ လတၱံ႕ေသာ ေရလားအဖြဲ႕မ်ား၏ ေ႐ွ႕ေတာ္ေျပးလည္းျဖစ္သည္။ ဤေမာ္ကြန္းတြင္ လိုရင္းအခ်က္ထက္ မပိုလြန္ေစဘဲ တိုတိုတုတ္တုတ္နွင့္ ေပၚလြင္ထင္႐ွားေအာင္ ဖြဲ႕ဆိုထားသည္။ ဖြဲ႕ႏဲြ႕ပံုမွာ လြန္စြာ႐ွင္းလင္းျပတ္သားသည္။ ရာဇဝင္ ဗဟုသုတကိုလည္း မ်ားစြာ ေပးေပသည္။ ဦးကုလားရာဇဝင္၊မဟာရာဇဝင္ႀကီးတို႕ကပင္ ဤေမာ္ကြန္း လာ ရာဇဝင္ေၾကာင္းကို အေထာက္အထားျပဳ၍ ကူးယူၾကရကုန္၏။ ပံုစံျပရမည္ဆိုေသာ္ ျပည္စုန္ ေမာ္ကြန္း စာပို္ဒ္၄၂ တြင္-
    ျပည္ဆိပ္တူ႐ူ၊ သဲကမ္းျဖဴထက္၊ ထပ္တူတည္လွ်င္၊ အိမ္ေ႐ွ႕မင္းႏွင့္၊ ရန္တင္း႐ွာ႐ွာ၊ ေနာ္ရထာလွ်င္၊     ေတာင္တာခံခံ၊ ေရေၾကာင္းရံ၍၊ ရဲစံကိုးကိုး၊ မင္းမ်ိဳးမင္းေဆြ၊ တည္ေလၾကည္ဘက္၊  ႏုိင္ခ်င္ၾကက္သို႕၊     အဘက္သင့္စြာ၊ မတ္ရာတလုိက္၊ ႐ွမ္းပိုက္႐ိုင္း႐ိုင္း၊ နဝင္းခုိင္းလ်က္။
စသည္ျဖင့္ ဖြဲ႕ႏြဲ႕ထားရာ ရာဇဝင္ဆရာမ်ားက -
ၿမိဳ႕ေတာ္ကို လုပ္ႀကံေတာ္မူမည္ ခန္႕ထားေသာ မူသည္ကား သားေတာ္အိမ္ေ႐ွ႕မင္း၊ သားေတာ္ ေနာ္ရထာတို႕ကို ေတာင္႐ွည္ကေရေၾကာင္း၊ ရံေစေတာ္မူ၏။ ႐ွမ္းတို႔ကို နဝင္းက ရံေစေတာ္မူ၏။ အမွဴးအမတ္ အေပါင္းကား ျပည္ၿမိဳ႕ကို ပိတ္မိေအာင္ ရံေစၿပီးလွ်င္
ဟူ၍ ကူးယူထားသည္ကို ေတြ႕ရသည္။ ႐ွင္ေထြးညိဳသည္ ဧခ်င္းဆရာမ်ား ကဲ့သို႔ပင္ မိမိ၏ ေမာ္ကြန္း၌ မိမိ အ႐ွင္သခင္ ဘုရင္မင္းျမတ္၏ ဘုန္းေတာ္ကို ေျမႇာက္ခ်ီ ခ်ီးက်ဴးလိုေသာေၾကာင့္ -
နရာတံဆိပ္၊ လူ႕ထိပ္ႏွစ္စံု၊ ကာမဘံုကို၊ အုပ္ၿခံဳစိုးၿပီး၊ တန္ခုိးမီးျဖင့္၊ ေရာင္ညီးဝင္းဝင္း၊ ေလးကၽြန္း ခ်င္းသား၊ ေသဠ္နင္းလူတြင္၊ စၾကာ႐ွင္ႏွင့္၊ အသြင္ႏုိင္းလ်က္၊ ခုိင္းၾကဘက္၍၊ အထက္နန္းမ၊ ဖြင့္လကလွ်င္၊ သာလွတုိင္းကား၊ ရပ္႐ွစ္ပါးမွ၊ ဝန္းလ်ားျပည္ေထာင္၊ မင္းကုန္ေအာင္တို႕၊ အာေခါင္႐ိုညႊတ္၊ ပူေဇာ္လတ္ေသာ္၊ အထြတ္ေ႐ႊဘုန္း၊ နတ္ႏွင့္ႏိႈင္းသည္၊ ပြင့္တုန္းေ႐ွးက်ိဳး သမာၻတည္း။
စသည္ျဖင့္ စၾကာမင္းႏွင့္ႏိႈင္းႏႈန္း ဖြဲ႕ဆိုထားသည္။ ဤေမာ္ကြန္းမွာ ခရီးသြားေန႔စဥ္ မွတ္တမ္းကဲ့သို႕လည္း ျပညႊန္ေပသည္။ မည္သည့္ေနရာသို႕ မည္မွ်ခရီးသြားရေၾကာင္း၊မည္သည့္ ေနရာတြင္ မည္သည့္ေကာင္းမႈေတာ္မ်ားကို ျပဳခဲ့ေၾကာင္း  စသည္ျဖင့္ မွတ္တမ္းမ်ားကိုလည္း ဖြဲ႕ဆိုေသး၏။ ျပည္စုန္မင္း ဆိုက္ေရာက္ေသာ ခရီးစဥ္ကို အလစ္အဟင္း မ႐ွိေအာင္ ျပဆိုသည္။ ထို႕ျပင္လည္း ဗဟုသုတ ပြားမ်ားဖြယ္ရာျဖစ္ေအာင္ ေလွေတာ္၊ သမၺန္၊ ကူ႐ြပ္မ်ားအေၾကာင္းႏွင့္ စစ္ဆင္စစ္တက္ ခန္႕ခြဲပံုမ်ားကို ျပဆိုထားသည္မွာ ႐ွင္ေထြးညိဳအား အထူးခ်ီးမြမ္းဖြယ္ရာ ျဖစ္ေတာ့၏။ ႐ွင္ေထြးညိဳသည္ ျပည္စုန္ေမာ္ကြန္း တစ္ခုတည္းျဖင့္ ေက်ာ္ေစာသူ မဟုတ္။ ဆင္ေတာ္ ေမာ္ကြန္းကိုလည္း ဦးစြာပထမ စတင္စပ္ဆိုသူျဖစ္၏။ ထိုေမာ္ကြန္းကား ေ႐ႊစာတုိင္ မည္ေသာဆင္ကို ဖြဲ႕ဆိုသည္ျဖစ္၍ ေ႐ႊစာတုိင္ဆင္ေတာ္ေမာ္ကြန္း ဟုတြင္၏။ ေ႐ႊစာတုိင္ဆင္ေတာ္ေမာ္ကြန္းကို စာဆိုသူသည္ သကၠရာဇ္ ၈၇၂ ခုႏွစ္ အဝ ဘုရင္ေ႐ႊနန္းေၾကာ့႐ွင္ လက္ထက္တြင္ စပ္ဆိုသည္။ စာဆိုသည္ ျပည္စုန္ေမာ္ကြန္းမွာကဲ့သို႕ ေ႐ႊစာတုိင္ေမာ္ကြန္း တြင္လည္း ဘုရင္မင္းျမတ္၏ ဘုန္းေတာ္ကို ခ်ီးက်ဴးလို၍ -
ႏြယ္ဆက္ေဘးေလာင္း၊ ျမစ္ေတာ္ေဟာင္းထက္၊ ရင့္ေညာင္းမဂၤလာ၊ ပြားတက္ရာကို၊ ျဗဟၼာႏွစ္ေယာက္၊ ဘိသိက္ေျမႇာက္၍၊ ထြန္းေတာက္ဥကင္၊ လွစ္ထြန္း႐ွင္သည္၊ မငင္က်ည္းလွ်ိဳ၊ အလိုလုိလွ်င္၊ ျမင္းမိုရ္ထိပ္ဖ်ား၊ သိၾကားေနတန္၊ ေဝဇယန္လည္း၊ မလြန္လွည့္ေယာင္၊ ဆယ္ရပ္ေျပာင္မွ်၊ ဝင္းေရာင္ေမာက္ေမာက္၊ ေ႐ႊတုိင္ေဆာက္သို႕၊ ေတာင္ေျမာက္ ေၾကညာ၊ ဆယ္မ်က္ႏွာလည္း၊ အာဏာလွ်ံဘိ၊ ဘုန္းေတာ္ညိဳ၍၊ နရပတိ၊ မည္႐ွိသမုိက္၊ ခံတန္ထုိက္သည္။ ။ အုပ္ပိုက္ ဇမၺဴကၽြန္းေခါင္တည္း။
စသည္ျဖင့္ အလြန္အၾကဴးစပ္ဆိုထားရာ၌ မိမိအ႐ွင္သခင္၏ ဘုန္းေတာ္ကိုခိုလႈံ၍ ဖြဲ႕ဆိုအပ္သည္ ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ႐ွင္ေထြးညိဳကိုလည္း အျပစ္မဆိုသာ။ ေ႐ႊစာတုိင္ဆင္ေတာ္ေမာ္ကြန္းကို ဖြဲ႕ဆိုရာ၌ ႐ွင္ေထြးညိဳသည္ ငယ္႐ြယ္စဥ္ကဖြဲ႕ဆိုအပ္ေသာ ျပည္စုန္ေမာ္ကြန္း၏ အဆင့္အတန္းကိုမမီေခ်။ ဆင္ေတာ္ေမာ္ကြန္းမွာ စကားဖြဲ႕ဆိုပံု ခမ္းနားသည္မွတစ္ပါး အျခားခ်ီးမြမ္းဖြယ္ရာ အခ်က္မ႐ွိ။ ျပည္စုန္ေမာ္ကြန္းကား ဆင္ေတာ္ေမာ္ကြန္းထက္ ႐ွင္းလင္းျပတ္သား၍ စကားလံုးေျပာင္၏။ ဆိုလိုရင္း အခ်က္မ်ားလည္း ကြက္ကြက္ကြင္းကြင္း ေပၚ၏။ ဤသို႕ ဖြဲ႕ႏြဲ႕ပံု ကြာျခားရျခင္း အေၾကာင္းကား ျပည္စုန္ေမာ္ကြန္းကို ေရးစဥ္၌ စာဆိုသူသည္ မိမိ ေသခ်ာစြာ သိ႐ွိရေသာ အေၾကာင္း၊ မိမိဝါသနာပါေသာ စစ္ပြဲမ်ားအေၾကာင္းႏွင့္ ပတ္သက္ေရးရ၍ ကဗ်ာ အာေဘာ္ ကြန္႔ျမဴးႏုိင္သေလာက္ ကြန္႔ျမဴးခဲ့၏။ ဆင္ေတာ္ေမာ္ကြန္းကိုကား အသက္အ႐ြယ္ ႀကီးရင့္မွ ေရးရသည္ ျဖစ္ေသာ္ေၾကာင့္ ကဗ်ာအဆင့္အတန္း ပိုမိုေကာင္းမြန္ သင့္ပါေသာ္လည္း မိမိ ကိုယ္တုိင္ ထိထိေရာက္ေရာက္ ကၽြမ္းက်င္ေသာ အေၾကာင္းအရာမ်ားကို ဖြဲ႕ႏြဲ႕စီကံုးရျခင္းမဟုတ္။ စိတ္ကူးစိတ္သန္းျဖင့္ မွန္းဆထင္ျမင္ကာ ဖြဲ႕ႏြဲ႕စီကံုးရသည္ျဖစ္ရကား ဆင္ေတာ္ေမာ္ကြန္းသည္ ငယ္ငယ္က ေရးခဲ့ေသာ ျပည္စုန္ ေမာ္ကြန္း၏ အေျခအေနကို မမီႏုိင္ျခင္း ျဖစ္တန္သည္။

ေမာ္ကြန္း

သကၠရာဇ္ ၈၃ဝ-၈၄၂ ခုႏွစ္ အဝ ေ႐ႊနန္းကို သိမ္းျမန္းစိုးစံေတာ္မူေသာ မဟာသီဟသူရ လက္ထက္တြင္ ေပၚေပါက္ထြန္းကားသည္။ သကၠရာဇ္ ၈၃၄ခုႏွစ္တြင္ မဟာသီဟသူရသည္ ညီေတာ္ ျပည္ၿမိဳ႕စား မင္းႀကီးစြာႏွင့္ သာယာဝတီစား ဦးရီးေတာ္ေက်ာ္စြာတို႕ ေဖာက္ျပန္႐ိုင္းပ် ျခားနားၾကသည္ကို ႏွိမ္နင္းရန္ စၾကာေ႐ႊေဖာင္ေတာ္ျဖင့္ ျပည္ၿမိဳ႕သို႕ စုန္ဆင္း ႏွိပ္ကြပ္ေတာ္ မူရာတြင္ ျဖစ္ပ်က္ ေတြ႕ႀကံဳရေသာ အေၾကာင္းအရာမ်ားကို ဖြဲ႕ႏြဲ႕စပ္ဆိုထားျခင္းေၾကာင့္ ထိုေမာ္ကြန္းမွာ ျပည္စုန္ေမာ္ကြန္း ဟူ၍ အမည္တြင္သည္။

ဧခ်င္း ဟူေသာ ေဝါဟာရ

ဧခ်င္း ဟူသည္မွာ မင္းသမီး၊ မင္းသားငယ္မ်ားအား ဧယင္ေတာ္ မဂၤလာဆင္ယင္ က်င္းပသည့္ အခါမ်ားတြင္ ပုခက္တြင္း၌သိပ္၍ ပုခက္ကိုလႊဲရင္း သီဆိုက်ဴးရင့္ ေခ်ာ့ေမာ့ရေသာ ကဗ်ာျဖစ္၍ ဂီတသေဘာမ်ိဳးတြင္ သက္ဝင္ေသာ သီခ်င္းပင္ျဖစ္သည္။ ဂီတသီခ်င္းမ်ားသည္ အင္းဝေခတ္တြင္မွ ေပၚေပါက္လာသည္ မဟုတ္။ ေ႐ွးပုဂံေခတ္ကပင္စ၍ ေပၚေပါက္္လ်က္ရွိသည္မွာ ယုံမွားဖြယ္ မရွိ။ အဘယ္ေၾကာင့္ဟူမူေရွးေဟာင္း ေက်ာက္စာမ်ားတြင္ သီခ်င္းစာကိုယ္ကို မေတြ႕ရျငားေသာ္လည္း သီခ်င္းသည္၊ ကေခ်သည္၊ စည္ႀကီး ပန္တ်ာ ခြက္ခြင္းသည္ စေသာ ဂီတႏွင့္ပတ္သက္သည့္ အသုံးအႏွဳန္း ေဝါဟာရမ်ားကို ေတြ႕ရွိရေပးသည္။ ဂီတ၊ သီခ်င္းတို႕ မည္သည္မွာ စိတ္ရႊင္လန္း ဝမ္းေျမာက္သည့္အခါမ်ား၌ ဝမ္းတြင္းမွာ လႈိက္လိႈက္လွဲလွဲျဖစ္လာ၍ မ်ဳိသိပ္ ေအာင့္အည္း မထားႏိုင္ေတာ့ဘဲ ပါးစပ္မွ ထိုးေဖာက္ထြက္လာရေသာ ကမာၻ႕နိယာမအသံပင္ျဖစ္၏။ ထို႕ ေၾကာင့္ ဤသီခ်င္း၊ ဂီတတို႕သည္ လူမႈဂီတ၊ သာသနာကိစၥ၊ အိမ္တြင္းမႈ ကိစၥအမ်ားတို႕တြင္ လူတို႕ ႏွလံုး႐ႊင္ၿပံဳး ေပ်ာ္ျမဴးၾကစဥ္ အလိုအေလ်ာက္ ဝမး္တြင္းမွ ေပၚထြက္လာၾကေသာ အသံ ျဖစ္ျခင္း ေၾကာင့္ ဂီတသီခ်င္းတို႕ မည္သည္မွာ လူ႐ိုင္းတို႕၌ျဖစ္ေစ၊ လူယဥ္တို႕၌ျဖစ္ေစ လူမ်ိဳးအလိုက္ ႐ွိေနၾကေၾကာင္းကို ခ်င့္ခ်ိန္ေတြးဆ ရာသည္။ ထိုေၾကာင့္ သကၠရာဇ္ ၇ဝ၄-၇၁၃ ငါးစီး႐ွင္ေက်ာ္စြာ လက္ထက္တြင္ ကာခ်င္းဟူ၍ ေခၚေသာ ဂီတသီခ်င္းမ်ား ေပၚေပါက္လာေၾကာင္း ေဖာ္ျပခဲ့ေပၿပီ။ ထိုကာခ်င္းမ်ားသည္ ကာ ကရာတြင္ ႐ႊင္ျမဴးသည့္စိတ္ျဖင့္ သီဆိုၾကေသာ သီခ်င္းမ်ားျဖစ္ၾက၏။ ရဲရင့္ျခင္း ဝီရ ရသျဖင့္ ျပည့္စံုေသာသီခ်င္းမ်ားျဖစ္ၾက၍ စစ္သည္ေတာ္ မ်ားကိုလည္း ရဲစိတ္ရဲမာန္ သြတ္သြင္းေပးေသာအားျဖင့္ ႏွစ္ဖက္ႏွစ္လမ္း အက်ိဳးျဖစ္ထြန္းေစေသာ ဂီတသီခ်င္းမ်ိဳးျဖစ္သည္။ ဧခ်င္းကဗ်ာသည္လည္း ဇာတိေသြး ဇာတိမာန္ ရဲေသြးတို႕ကို ကာခ်င္းမ်ားကဲ့သို႕ပင္ တက္ႂကြ ေစ၏။ သို႕ေသာ္ ကာခ်င္းမ်ားကဲ့သို႕ ရဲရည္ရဲေသြးမ်ားကို အေျပးအလႊား အၾကမ္းအတမ္း လံႈ႕ေဆာ္ ေပးသည့္ သေဘာမ်ိဳး ပါဝင္ေသာ သီခ်င္းမ်ိဳးမဟုတ္။ ဧကာရ ႏၱ ႏွင့္ အစခ်ီ၍ ဧကာရ ႏၱ အဆံုးသတ္ကာ ၾကားရသူတို႕ အလြန္သာယာ နာေပ်ာ္ဖြယ္ျဖစ္ေအာင္ ဇာတိေသြး ဇာတိမာန္ကို တစ္မ်ိဳး တစ္နည္းအားျဖင့္ ျမႇင့္ေပးသည္။ သို႕ျဖစ္ရကား သီခ်င္း၊ ကာခ်င္း၊ ဧခ်င္းတို႕သည္ တစ္ခုႏွင့္တစ္ခု သေဘာအားျဖင့္ ဆက္ႏႊယ္လ်က္ ႐ွိၾက၏။ ဧခ်င္းကို  အိပ္ေမြ႕ခ် ကေလးေခ်ာ့ သီခ်င္း ဟူ၍လည္း ဆိုႏိုင္သည္။ ဧကာရႏ ၱႏွင့္  အဘယ္ေၾကာင့္ အစခ်ီအဆံုးသတ္ရပါသနည္း ဟူမူ ဧကာရ ႏၱ မွာ႐ြတ္ဆိုရာတြင္ လြန္စြာခ်ိဳသာေသာအသံ ျဖစ္သည္။ ဧကာရ ႏၱကို ကေလးေခ်ာ့ရာ၌ အသံုးျပဳသည္မွာ မင္းသမီး၊ မင္းသားမ်ားသာမဟုတ္။ ဆင္းရဲသူ ဆင္းရဲသား မ်ားပင္ အသံုးျပဳၾက၏။ ဆင္းရဲသားမ်ား ကေလးေခ်ာ့ရာ၌လည္း ဧ…..ဧ….. ဟူေသာ ကာရန္ျဖင့္ ကေလးေခ်ာ့ၾကေသာေၾကာင့္ျဖစ္၏။
 ဥပမာျပရမည္ဆိုေသာ္ “ ဧ….ဧ….လူကေလးရဲ႕အိပ္ပါဆို….ခိုဖမ္းလို႕ေပး၊ ခိုျဖဴ ခိုျပာနက္ကယ္ႏွင့္ ဖမ္း ခက္လွေသး….’’ ဟူရာ၌ ဧႏွင့္စ၍ ဧကာရ ႏၱ ႏွင့္ပင္အဆံုးခ်သည္။ ဧခ်င္းဆရာတို႕သည္ ဧခ်င္းကဗ်ာတြင္ လူတို႕၏စိတ္ကို လံႈ႕ေဆာ္ေပးခဲ့ေလသည္။ ထုိဧခ်င္း၏ လံႈ႕ေဆာ္ေပးျခင္းေၾကာင့္ မင္းသား၊မင္းသမီးတို႕မွာ ဇာတိမာန္ တဖြားဖြား တက္ႂကြၿပီးလွ်င္ မိမိတို႕တိုင္းျပည္ကို ခ်စ္ၾကရ ေတာ့သည္။ အမ်ိဳးကို ခင္ၾကရေတာ့သည္။ ထို႕ေၾကာင့္ လူမ်ိဳးျခားလက္ေအာက္သို႕ မၾကာခဏ သက္ဆင္းျခင္းခံရေသာ ျမန္မာျပည္ႀကီးကိုလည္း အႀကိမ္ေပါင္းမ်ားစြာ ကယ္ဆယ္ႏိုင္ခဲ့ၾကေလၿပီ။ ထိုျပင္ ဧခ်င္းအဖြဲ႕၏ အက်ိဳးထူးတစ္ရပ္ကား ဧခ်င္းသည္ ရာဇဝံသဉာဏ္ကို ေပးသည္။ ရာဇဝင္ေၾကာင္းကို ေရးသားေဖာ္ျပသျဖင့္ ရာဇဝင္မေပၚေပါက္ေသးေသာေခတ္တြင္ ဧခ်င္းကို အားကိုးအားထား ျပဳၾကရသည္။ ေနာက္ေနာင္တြင္ ရာဇဝင္ဆရာတို႕သည္ ဧခ်င္းစာကိုယ္မ်ားမွ
ရာဇဝင္ အေထာက္အထားမ်ား ရၾကသည္။ ထိုေၾကာင့္ဧခ်င္းကား အဖိုးတန္လွေပသည္။

႐ွင္သူရဲ၏ စစ္ခ်ီရတုမ်ားတြင္

ေျမသင္းၾသဇာ၊ ေမႊးနံ႔သာတိ၊ ရံကာမကင္း၊ ေလညင္းပ်ံ႕ခ်ိဳ၊ ေနညိဳညိဳငယ္၊ ေဆြညိဳသူရဲ၊ ျမခဲႏိႈင္းရည္၊ ေနာင္စစ္သည္ေၾကာင့္၊ မ်က္ရည္႐ႈမူး၊ ပ်ံ႕ပ်ဴးညိႈးေရာ္၊ လာႏုိးေမွ်ာ္၍၊ ခ်စ္ေဘာ္ကြဲျပား၊ မျပားငွက္သြင္၊ ဆြတ္ ဆြတ္ၾကင္မွ်၊ ရက္ပင္လမ်ား၊ ျမင့္႐ွည္လ်ားေသာ္၊ ေပ်ာ္ပါးမဲ့ဆံုး၊ ၾကာသို႕ ႐ံုးသည္၊  ၊ ႏွလံုးအူသည္း ေနာင္သို႕ စည္း။
စသည္ျဖင့္ ႐ိုး႐ုိးႏွင့္ယဥ္ေအာင္ ဖြဲ႕ႏြဲ႔စပ္ဆိုႏုိင္ေပသည္။

ထို႕ျပင္လည္း အဖြဲ႕အႏြဲ႕တြင္ မိမိအမည္ရင္းကို ေဖာ္ျပ၍ ပထမဆံုးစပ္သူျဖစ္သည္။ သခင္ေထြး၏ ဧခ်င္းတြင္ကား -
ဘုိးေဘးမိဘ၊ သမၼတက၊ အစအရင္း၊ ႐ွစ္ေသာင္းမင္း၏၊ အခ်င္းအတ၊ ျပည္ေထာင္စကို၊ ခ်ီခ်သာေမာ၊
က်ဴးရင့္ေျပာအံ့
ဟူ၍ ပဋိဥာဥ္ ျပဳထားပါေသာ္လည္း ဖြဲ႕စပ္ရာ၌ သခင္ေထြးမင္းသမီးကေလး၏ အရင္းအခ်ာ ေဆြေတာ္ မ်ိဳးေတာ္မ်ားေလာက္ကိုသာ ဖြဲ႕ဆိုသည္။ စာအဖြဲ႕ႏြဲ႔မွာ ရခုိင္မင္းသမီးဧခ်င္းထက္ အနည္းငယ္ စံုလင္သည္။ ဧခ်င္း စာကိုယ္တြင္ ဘိုးေတာ္ေဘးေတာ္တို႔ စစ္တိုက္ခုိက္ၾကပံု၊ ရန္အေပါင္းတို႔ကို ေအာင္ျမင္ၾကပံု၊ အခြန္ဘဏၰာလက္ေဆာင္မ်ား ရ႐ွိၾကပံုတို႕ကို ေဖာ္ျပျခင္းအားျဖင့္ ဘုန္းေတာ္ကို ဖြဲ႕ဆိုသည္။
တကဲတကဲ၊ ႐ွင့္ဘရဲ၍၊ ၿခိမ္းမဲ႐ိုက္ႀကိဳး၊ လက္႐ံုးမိုးက၊ သတိုးသတိုး၊ ေၾကာက္စိုး႐ြ႕ံစုိ၊ ကၽြန္းလံုးၿပိဳလ်က္၊ အိုအိုလန္႕ဖ်ပ္၊ ရင္တီးသပ္၍၊ ရန္စပ္ျပည္ေထာင္၊ ကုန္ေအာင္သသူ၊ ဟူလင့္ဝွန္တက္၊ က်ိဳက္က်ိဳက္ပြက္မွ်၊ ထိုးဘက္တကာ၊ ကိုးကြယ္ရာလွ်င္၊ ေၾကညာအလွစ္၊ ခံုႀကီးျဖစ္၏။ စင္စစ္အကယ္၊ မယံုဘြယ္တည့္၊ ေတာဝယ္မက်န္၊ တိရစာၦန္ေက်းငွက္၊ အမိုက္ လ်က္တည့္၊ တက္သက္ျမဴးုခုန္၊ ေတာင္ဟုတ္ခတ္ၿဖိဳး၊ ရင့္႐ူႀကိဳးလ်က္၊ သာႏုိးသာဝွန္၊ သတိုးကၽြန္ဟု၊ တြန္တံသတတ္
အစ႐ွိသည္ျဖင့္ သတိုးေက်ာ္၏ ဘုန္းတန္ခိုးေတာ္ ထြန္းေတာက္ပံု၊ ငွက္တိရစာၱန္ မ်ားက ပင္လွ်င္ သတိုးကၽြန္ဟူ၍ တြန္ျမည္ပံုမ်ားကို ျပဆိုရာ၌ ႐ွင္သူရဲ၏ စိတ္ကူးေကာင္းေၾကာင္းကို သိ႐ွိရေပ၏။ ႐ွင္သူရဲ၏ ဧခ်င္းသည္ ရခုိင္မင္းသမီး ဧခ်င္းထက္ အႏွစ္၂ဝနီးပါး ေလာက္ ေနာက္က်သည္ ျဖစ္ေသာ္ လည္း ႐ွင္သူရဲသည္ ရခုိင္မင္းသမီး ဧခ်င္းမွ အတုယူကာ စပ္ဆိုဖြဲ႕ႏြဲ႕သည္ဟူ၍ မစြပ္စြဲႏုိင္ေပ။ ဧခ်င္း ႏွစ္ေစာင္ကို ယွဥ္ၾကည့္ေသာ္ ဖြဲ႕ႏြဲ႕ပံုမွာ တစ္မ်ိဳးစီျဖစ္ေၾကာင္း ေတြ႕႐ွိရေပလိမ့္မည္။ အကယ္၍ ႐ွင္သူရဲသည္ ရခုိင္မင္းသမီး ဧခ်င္းမွ အတုယူသည္ျဖစ္အ့ံ။ အႀကံတူ ေနာက္လူေကာင္းၿမဲ ဟူသည့္ အတုိင္း ေနာက္လူ ႐ွင္သူရဲ၏ စာမ်ားက စာသားအဖြဲ႕အႏြဲ႕၊ အစီအစဥ္မွစ၍ ရခုိင္မင္းသမီးဧခ်င္းထက္ သာလြန္ေကာင္းမြန္ဖြယ္ရာ ႐ွိ၏။ ယခုမွာကား ထိုသို႕မဟုတ္မူ၍ ႐ွင္သူရဲ၏ စာမ်ားတြင္ စိ္တ္ကူး စိတ္သန္းေကာင္းျခင္းမွတစ္ပါး ဖြဲ႕ႏြဲ႕ပံု ဗႏၶစကား အထားအသိုအစီအစဥ္တို႕မွာ ရခုိင္မင္းသမီးဧခ်င္း ကို မမီေပ။ အဘယ္ေၾကာင့္ ဤသို႕ျဖစ္ရသနည္း ဟုမူ ရခုိင္အမတ္ႀကီး အဒူမင္းညိဳသည္ နန္းတြင္း၌ ႀကီးျပင္းသူလည္း ျဖစ္၍ နန္းေတာ္တြင္ ယဥ္ေက်းသိမ္ေမြ႕စြာ ခစားထမ္း႐ြက္ျခင္းျဖင့္ အသက္ေမြးရသူ ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ၾကမ္းၾကမ္းတမ္းတမ္း စစ္အမႈထမ္းအလုပ္ျဖင့္ အသက္ေမြးရေသာ  ႐ွင္သူရဲ ထက္ ဇာတိအားျဖင့္ ပိုမိုယဥ္ေက်းသိမ္ေမြ႕သူ ျဖစ္ေၾကာင္းကား ယံုမွားဖြယ္ရာမ႐ွိ။ ထိုသို႕ သိမ္ေမြ႕သူသည္ စာေပ အဖြဲ႕အႏြဲ႕တြင္လည္း ဇာတိ အလုပ္အကိုင္ကိုလုိက္၍ သိမ္ေမြ႕ႏူးညံ့မည္ပင္ ျဖစ္၏။ ႐ွင္သူရဲမွာကား ၾကမ္းတမ္း ခက္ထေရာ႐ွိေသာ အလုပ္ျဖင့္ အသက္ေမြးရသူ ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ပညတ္သြားရာ - ဓါတ္သက္ပါ ဟူဘိသို႕ ကိုယ္အေနအထိုင္၊ အေျပာအဆိုမွစ၍ ႐ိုးတိုး႐ိုင္းတုိင္း ၾကမ္းၾကမ္းတမ္းတမ္းႀကီးပင္ ျဖစ္တန္ရာသည္။ ထို႕အတူ ႐ွင္သူရဲသည္လည္း စစ္အေၾကာင္းႏွင့္ ပတ္သက္သည့္ ၾကမ္းၾကမ္းတမ္းတမ္း အဖြဲ႕မ်ားတြင္ အဒူမင္းညိဳထက္ သာ၍ မင္းခမ္းမင္းနား ဖြဲ႕မ်ားတြင္ အဒူမင္းညိဳကို မမွီေခ်။ သို႕ေသာ္႐ွင္သူရဲက စိတ္ကူးသာ ေၾကာင္းကား ထင္႐ွားေပ၏။ဒ သခင္ေထြး ဧခ်င္းတြင္ သခင္ေထြး၏ ဇာတာ၊ စန္းလက္၊ ၿဂိဳလ္ေနၿဂိဳလ္ထားမ်ားကိုလည္း ေဖာ္ျပသျဖင့္ ပိုမိုျပည့္စံုသည္ဟု ဆိုရေပမည္။

သခင္ေထြး ဧခ်င္း

ျမန္မာျပည္၌ ေတြ႕႐ွိရသမွ်ေသာ ဧခ်င္းမ်ားတြင္ ႐ွင္သူရဲဖြဲ႕ဆိုေသာ ဧခ်င္းသည္ အေဟာင္းဆံုး ျဖစ္ သည္။ ဧခ်င္းအဖြဲ႕ခံသူသည္ စလင္းသတိုးေက်ာ္သမီးျဖစ္၍ သကၠရာဇ္ ၈၃၈ခုႏွစ္တြင္ ဖြားသန္႕စင္ သည္။ ထိုႏွစ္၌ပင္ ႐ွင္သူရဲက ဧခ်င္းကိုဖြဲ႕သည္။ ႐ွင္သူရဲသည္ ႐ွင္အမည္ခံေသာ္လည္း ရဟန္းပုဂၢိဳလ္ မဟုတ္။ လူပုဂၢိဳလ္ပင္တည္း။ ဇာတိအားျဖင့္ အဝၿမိဳ႕သားျဖစ္၍ ဘုရင္နရပတိ လက္ထက္မွ ဒုတိယမင္းေခါင္ လက္ထက္တုိင္ စစ္အမႈထမ္းအျဖစ္ ခစားေဆာင္႐ြက္သည္။ စစ္အမႈထမ္း အျဖစ္ ႏွင့္လည္း  စစ္ခ်ီမယ္ဘြဲ႕၊ ေမာင္ဘြဲ႕ ရတုမ်ားကို အေျမာက္အျမား စပ္ဆိုခဲ့သည္။ ထိုစစ္ခ်ီ ရတုမ်ားကိုလည္း ႐ွင္သူရဲကပင္လွ်င္ အစထြင္ခဲ့သည္ ဟူ ၍ ယူဆဖြယ္ျဖစ္သည္။